De religieus neutrale (of seculiere of agnostische) staat is het ideaal van het secularisme. Het betekent de scheiding van staat en religie. Men kan dit staatsmodel onderscheiden van vijf andere modellen.
1. Het eerste model is dat van de atheïstische staat. Hier probeert men godsdienst met dwang uit te bannen. Dit gebeurde in de SovjetUnie onder Stalin. 2. De theocratische staat probeert één godsdienst te doen zegevieren, desnoods met dwang. Dit gebeurt in Saoedi Arabië (met de wahabitische islam) en in Iran (sjiitische islam). 3. Verder zijn er staten met een staatsgodsdienst, zoals het Verenigd Koninkrijk. Hier hanteert men, net als bij model 2, een staatsgodsdienst, maar de staat hanteert geen dwangmiddelen om gelovigen in een andere godsdienst te dwingen hun godsdienst op te geven (zoals vroeger wel gebeurde onder Hendrik viii). 4. De multiculturele staat probeert alle godsdiensten op gelijke wijze te ondersteunen. Ook dat is een problematisch model omdat het altijd maar een beperkte hoeveelheid godsdiensten privileges kan verschaffen en ook omdat het feitelijk discriminatoir is naar niet gelovigen. Het is dan ook hiertegen dat de religieus neutrale staat zich verzet. 5. De religieus neutrale, seculiere of agnostische staat ondersteunt geen enkele godsdienst of levensbeschouwing.
Er wordt vaak gezegd dat geen enkele staat neutraal is. Dat is juist, maar dit is geen argument tegen de religieus neutrale staat. Europese staten committeren zich aan democratie, rechtsstaat (‘the rule of law’) en aan mensenrechten. Dat maakt die staten dus niet politiek neutraal. Een keuze voor deze drie idealen is een politieke keuze. Maar dat neemt niet weg dat deze staten nog wel de ambitie kunnen koesteren dat zij religieus neutraal zijn, omdat alleen een religieus neutrale staat een multiculturele samenleving in goede banen kan leiden.
