Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek (1985)

Gepubliceerd op 09-03-2021

Venus

betekenis & definitie

Gerekend vanaf de zon de tweede planeet van het zonnestelsel.

Venus is op de maan na onze naaste buur in het zonnestelsel en zij komt qua grootte, massa en gemiddelde dichtheid veel overeen met de aarde. De atmosfeer is echter geheel anders samengesteld. Het dichte wolkendek maakt directe waarnemingen van het oppervlak onmogelijk. Voor de komst van de radarsterrenkunde en het ruimteonderzoek was er dan ook zeer weinig van de planeet bekend.

De Amerikaanse Pioneer Venus 1, die op 5.12.1978 in een baan om Venus werd gebracht, heeft van daaruit o.a. het gehele oppervlak in kaart gebracht. Dat gebeurde met behulp van radarstraling, die ongehinderd door het wolkendek heendringt. Daarmee kon het reliëf van het oppervlak worden bepaald. De Russen stuurden een groot aantal Venera-ruimtesondes naar Venus. De Venera’s 13 en 14 bereikten de planeet op resp. 1 en 5.3.1982. De sondes vlogen langs de planeet, terwijl de twee landers behouden het oppervlak bereikten.

Langdurig werden metingen in de dampkring verricht en direct na de landing werd de omgeving gefotografeerd. Met behulp van een boorinstrument werd een bodemmonster genomen, dat vervolgens werd geanalyseerd. De landers bezweken na resp. 127 en 57 min. Op 10 en 14.10.1983 kwamen de Venera’s 15 en 16 in een baan om Venus. In navolging van de Amerikaanse Pioneer Venus werd van radar gebruik gemaakt om het oppervlak in kaart te brengen, maar nu nog gedetailleerder. Dit instrumentenpakket zat in de plaats van de gebruikelijke landingscapsules.

Het oppervlak van Venus blijkt fundamenteel te verschillen met dat van de aarde. Het grootste deel van het oppervlak (ca. 60 %) bestaat uit licht golvend terrein dat minder dan 500 m in hoogte verschilt met het nulniveau (gelegen op de gemiddelde straal van Venus: 6051 km). Een kleiner deel (16 %) bestaat uit dieper gelegen bassins en dalvormige sleuven. De overige 24 % van het oppervlak ligt ten minste 1 km hoger dan de grote vlakten, met een uitschieter tot bijna 11 km voor de hoogste bergen, de Maxwell Montes. Het oppervlak van Venus is hiermee veel minder geaccidenteerd dan het aardoppervlak.

De min of meer cirkelvormige structuren schijnen grotendeels te zijn ontstaan door inslagen van meteorieten, want hun aantal neemt met toenemende diameter af op een manier die overeenkomt met de kraterverdeling op Mercurius, Mars en de maan. Op Venus zijn echter veel minder kraters. De grootste hooglanden, Isthar Terra en Aphrodite Terra, zijn ongeveer zo groot als de VS. Een ander hooggelegen plateau Bèta Regio, bestaat vermoedelijk uit twee vulkanen, die 4 km hoog zijn en waarvan de basis een diameter van 2100 km heeft. Het zijn daarmee de grootste tot nu toe bekende vulkanen in het zonnestelsel; bovendien zijn er aanwijzingen dat zij nog steeds actief zijn. Dit is niet zo verwonderlijk, aangezien de korst van Venus uit één stuk lijkt te bestaan, waardoor de inwendige warmte van de planeet alleen via vulkanen kan ontsnappen.

De aanwezige bergen en plateaus wijzen er echter op dat Venus in het verre verleden wel geologisch actief is geweest. Wellicht heeft Venus vroeger ook een oceaan gehad, maar die is geleidelijk in de interplanetaire ruimte verdwenen.

Uit de opnamen van de Venera-landers is gebleken dat het oppervlak van Venus is bezaaid met hoekige stenen, resp. met steenplaten vol spleten en barsten, in beide gevallen gedeeltelijk bedekt met een dun laagje zand. De bodemsamenstelling op de landingsplaatsen blijkt overeen te komen met die van de alkalische basalten op aarde. Gezien de ligging van de landingsplaatsen mag men voorzichtig concluderen dat grote delen van het Venusoppervlak uit zulke basalten zullen bestaan.