(Statta Malta), republiek, kleine archipel in de Middellandse Zee, ten zuiden van Sicilië,
317 km2 (121 km2 land), 370 000 inw. Hoofdstad: Valletta. Malta bestaat uit de eilanden Malta, Gozo en Comino.
POLITIEK
Sir Anthony Mamo, sinds 1974 staatshoofd van de Maltese republiek, werd in dec. 1976 in die functie door Anton Buttigieg opgevolgd. Op 31.3.1979 eindigde de Britse aanwezigheid op Malta. Aangezien Groot-Brittannië weigerde Malta uitgebreide financiële steun te geven, wendde premier Dom Mintoff zich al in 1976 tot Libië. Kadhafi beloofde steun, maar in 1980 kwam er een abrupt einde aan de samenwerking wegens onenigheid over de verdeling van het continentale plat tussen beide landen, dat waarschijnlijk rijk is aan olie. Italië, dat eveneens in de olie uit de Middellandse Zee geïnteresseerd is, nam al spoedig de plaats van Libië in. Op 15.9.1980 sloten Italië en Malta een economisch, technisch en militair samenwerkingsakkoord. In ruil hiervoor beloofde Italië jaarlijks voor $ 24 mln. steun te verlenen aan Malta.
Nadat Malta begin 1981 een akkoord met de USSR had gesloten over olieopslagplaatsen voor de Russische vloot, groeide bij de westerse bondgenootschap de vrees dat deze toezegging een gebruik voor militaire doeleinden kon inhouden. Eind 1981 verklaarden echter zowel de USSR als Algerije en Frankrijk dat zij de neutraliteit van Malta zouden waarborgen.
In de binnenlandse politiek ontstonden steeds meer spanningen rond de regeringsmaatregelen betreffende kerk, de universiteiten, artsen en vakbonden. De grootste deining veroorzaakte de wet op de hervorming van de rechterlijke macht (12.3.1981), die tot doel had het juridisch verweer van de burgers tegen de overheid te beperken. De oppositionele Nationalistische Partij pleitte dan ook voor terugkeer naar de democratie, alsmede voor aansluiting van Malta bij de EG. Bij de verkiezingen van 12.12.1981 behaalde de oppositie de meeste stemmen, maar de regerende Arbeiderspartij behield haar 34 (van de 65) zetels in het Huis van Afgevaardigden. Zo kon Mintoff aan zijn derde ambtsperiode als premier beginnen. Op 16.2.1982 koos het parlement de socialiste Agatha Barbara tot (eerste vrouwelijke) president (in 1947 was zij de eerste vrouw in het parlement).
De Nationalistische Partij boycotte de stemming, omdat zij de verkiezingsuitslag van dec. 1981 ongeldig achtte. De nationalistische leider Edward Fenech Adami deed in juni 1982 zelfs een (mislukte) oproep tot burgerlijke ongehoorzaamheid, ten einde de regering tot nieuwe verkiezingen te dwingen; maar zijn poging mislukte. Eind juni 1983 vaardigde de regering een wet uit waardoor de kerkelijke eigendommen onteigend konden worden. Deze wet werd in 1984 door het Maltese constitutionele hof in strijd met de grondwet verklaard. Daarmee hield de strijd tussen het socialistische bewind en de rooms-katholieke kerk ech-
ter niet op. Op 18.4.1984 werd een amendement op de onderwijswet aangenomen dat bepaalde dat de particuliere (voornamelijk katholieke) scholen op Malta voortaan geen schoolgeld meer mochten heffen. Bovendien wilde de regering de volledige controle hebben over de 72 onderwijsinstituten van de kerk. In sept. werden in Valetta twee massabetogingen gehouden tegen het onderwijsbeleid van de regering. Bovendien pleegden linkse militairen aanslagen tegen kerkelijke gebouwen. Bij het begin van het schooljaar, begin okt., bleven uit protest alle rooms-katholieke scholen gesloten. Door bemiddeling van het Vaticaan werd in nov. een bestand bereikt; de scholen heropenden op 19 nov. zonder schoolgeld te vragen voor het lopende schooljaar en ondertussen werd verder onderhandeld over een definitieve oplossing van het geschil.
Ook in het openbaar onderwijs waren er moeilijkheden. Ongeveer 2000 onderwijzers staakten van 19.9.-12.11.1984 voor een loonsverhoging en voor betere arbeidsvoorwaarden.
Op de Conferentie voor Europese Veiligheid en Samenwerking weigerde Malta als enige land de tekst van het slotdocument te ondertekenen. Het eiste een toe te voegen bepaling over veiligheid in het Middellandse-Zeegebied. Op de Slotconferentie in Madrid liet Malta zich uiteindelijk overhalen alsnog met de tekst in te stemmen, na bemiddeling van Zweden (9.9.1983).
LITT. E.Gerada en C.Zuber, Malta: an island republic (1979); G.Kester, Transitton to workers’ self-management, its dynamics in the decolonizing economy of Malta (1980).
