Oosthoek encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 17-01-2019

Twaalfjarig bestand

betekenis & definitie

Twaalfjarig bestand - (Gesch. van de periode —). Het Twaalfjarig bestand werd op 9 April 1609 gesloten te Antwerpen, op aandringen van den Franschen gezant Jeannin, tusschen de Rep. der Ver. Nederlanden en Spanje met aartshertog Albertus van Oostenrijk. De Rep. der Ver.

Ned. werd daarbij als een onafhankelijke staat erkend, terwijl iedere partij behield wat zij bezat. Terwijl naar buiten de Rep. meer aanzien kreeg door de uitbreiding van den handel (zie OOST-INDISCHE CIE.), leed de inwendige toestand door de twisten, welke in ’t begin van zuiver godsdienstigen aard (zie GOMARUS), gaandeweg een politiek karakter kregen. Toen de Staten van Holland, na tevergeefs beproefd te hebben de godsdiensttwisten te doen ophouden (resolutie van 1611, waarbij onderlinge verdraagzaamheid werd voorgeschreven; gevolgd door de in 1614 uitgevaardigde resolutie, waarbij aan de predikanten verboden werd over kerkelijke twistpunten te spreken), het voornemen kenbaar maakte om zelfstandig de kerkelijke zaken te regelen, begon hiertegen verzet te komen van hen, die in een groote zelfstandigheid van het gewest een gevaar voor ’t voortbestaan van de republiek zagen. Scherper vormen nam dit verzet aan, toen de Staten van Holland overgingen tot ’t uitvaardigen van de scherpe resolutie (1617), waarbij naast de weigering om een Nationale Synode te houden, ook verklaard werd, dat de soldaten, die ter repartitie stonden (d. w. z. betaald werden door) van de Staten, ook aan dit college moesten gehoorzamen. Hiermede verklaarde Holland zich feitelijk een souvereinen staat. Geleid door Maurits, nam de oppositie haar maatregelen. De door de steden in dienst genomen waardgelders moesten worden afgedankt, terwijl het besluit genomen werd tot ’t houden van een Nationale Synode (1618). Hiermede nog niet tevreden, ging Maurits er toe over om de voornaamste aanhangers van de door de Staten van Holland voorgestane politiek: Oldenbarneveldt, Hugo de Groot, Hoogerbeets en Ledenberg te arresteeren (Aug. 1618).

In verschillende steden werd daarop door Maurits de wet verzet. Die leden der regeering, welke de politiek der Staten hadden gesteund, moesten aftreden en zagen zich vervangen door leden, die voorstanders waren van een souvereiniteit der Unie. Door een buitengewone rechtbank, die zeer partijdig was samengesteld, werd Oldenbarneveldt ter dood veroordeeld, de anderen, behalve Ledenberg, die zelfmoord had gepleegd, tot levenslange gevangenisstraf. Hiermede waren de twisten geëindigd ; de tegenstelling echter tusschen hen, die voorstanders waren van de souvereiniteit van ’t gewest (de z.g. Staatsgezinden) en hen, die alleen heil zagen in souvereiniteit van de Unie (de z.g. Prinsgezinden), bleef bestaan. Op de Synode van Dordrecht (1619) werd de leer der Remonstranten veroordeeld. In 1621 eindigde !t Twaalfjarig bestand.