Reliquieënvereering - De r. gaat terug op primitieve voorstellingen (die zich uiten in animisme, mana-voorstelling en natuurvereering), n.l. deze dat de zichtbaar-empirische wereld de drager is van een daarin aanwezige kracht (of krachten), die zich in een bepaald persoon, dier of voorwerp kan ophoopen, zoodat die persoon, dat dier of dat voorwerp ten goede of ten kwade buitengewone dingen kan doen. Alle buitengewone en opvallende dingen worden bij de natuurvolken aan de werking van zulk een „krachtcentrum” toegeschreven, en menschen die buitengewone dingen doen, doen dat door de in hen wonende „kracht”. Zij heeten „magiër”, priester, heilige, enz. Daar hun bovennatuurlijk vermogen een gevolg is van de in hen wonende kracht, die min of meer fysisch wordt opgevat (vgl. het „geladen” zijn van een voorwerp met electriciteit), is elk voorwerp waarmee zij in aanraking komen (kleeding, wapens) en ook elk deel van hun lichaam (haar, nagels), met diezelfde „kracht” geladen en „ontlaadt” zich bij aanraking dezer voorwerpen, die evenals een Leidsche flesch aan den mensch dienstbaar kan worden gemaakt, wanneer zij door een ter zake kundige wordt gehanteerd, maar bij onoordeelkundige behandeling doodelijk of verderfelijk werkt.
Daar nu de heele bovenzinnelijke wereld gedacht wordt als met „heiligheidsstof” geladen, is het noodig het kontakt met deze wereld te doen plaats hebben door „wetende” mannen en vrouwen (priester, magiër, toovenaar, medicijnman, regenmaker, enz.). Deze personen worden door het voortdurend kontakt met het „heilige” steeds meer magisch geladen en als zij straks sterven, blijft die kracht inherent, aan wat zij achterlaten : kleeding en verder eigendom, maar ook hun lichaam: beenderen, haar, nagels, enz. Deze heilige met „kracht” geladen overblijfselen heeten: reliquieën. Natuurlijk worden de reliquieën van zulke heilige personen zorgvuldig bewaard en voor allerlei doeleinden gebruikt (genezen van zieken, regenval, goeden oogst, moederschap, overwinning in den oorlog, voorspelling der toekomst, aanwijzing van een schuldige, enz.). Hun graf geldt als heilig, en hun gebeente doet krachten (vgl. 2 Kon. 13; 21). Bij kwestie of een voorwerp (tand, haarlok, kleed) werkelijk een reliquie is, kan men de proef op de som nemen door het bewuste voorwerp een wonder te laten doen, en op deze wijze worden niet zelden reliquieën geïdentificeerd. Ook bewijzen bepaalde voorwerpen, die niet als heilig gelden, dat ze reliquieën zijn. Zoo werd de Jonkvrouw van Orleans pas in 1909 „heilig” verklaard, omdat gebleken zou zijn, dat haar beenderen wonderen deden.
Op deze wijze ontstonden de over de heele wereld verbreide heiligengraven, waarbij niet zelden boven het graf een kapel of kerk wordt gebouwd, waar de gcloovigen heil zoeken. De tallooze Mohammedaansehe heiligengraven zijn befaamd, evenals de Boeddhistische stoepa’s, waar de asch der heiligen rust. Het getal der heiligen en der relequieën neemt niet alleen in Indië maar over de heele wereld toe, daar steeds meer resten van heilige mannen blijken wonderen te doen. De r. blijkt op eiken bodem te kunnen groeien: de strak-monotheïstische Islam, het atheïstisch Boeddhisme, het pantheïstisch Hindoeïsme, het naturalistische China en het Christelijk Roomsch-Katholicisme kweeken het om strijd aan. In deze kultuurreligies wordt de r. natuurlijk niet meer gedragen door de oorspronkelijk primitieve voorstellingen ; theoretisch zijn er andere motieven ondergeschoven, maar de groote massa bedrijft r. zonder rationeele motiveering.
