Procureur. - Behalve in kantongerechtsprocedures kan men als regel ten onzent in rechte niet persoonlijk verschijnen, maar moet men zich door een procureur doen vertegenwoordigen (artt. 133, 138 Rv.; zie RECHTSBIJSTAND). Deze verricht voor de partij alle noodige rechtshandelingen ; met name is hij het, die de conclusiën neemt. De algemeene leiding echter van de procedure berust meer bij den advocaat. Veelal is het beroep van advocaat en dat van procureur in één persoon vereenigd, waardoor de grens tusschen beider werkzaamheden, toch al niet scherp, nog meer wegvalt.
Het bepleiten der zaak behoort meer tot den werkkring van den advocaat, maar kan ook door den procureur (behoudens zekere beperking ook door de partij zelve) geschieden (art. 21 Rv.). Het beroep van pr. is in de eerste plaats geregeld in artt. 22—31 van Regiem. III ter uitvoering van art. 19 R. O. Ieder meester in de rechten wordt, na aflegging van een eed, als proc. toegelaten (art. 22—24). De proc. staan onder toezicht en discipline der collegiën, waarvoor zij fungeeren (art. 27) en zijn onderw-orpen aan de straffen van waarschuwing, berisping, schorsing en ontzetting uit hun beroep (art. 28). Hun ambtscostuum is geregeld bij art. 4 van Regl. II; het is gelijk aan dat van den advocaat, maar zonder bef.
De proc. is vrij zijn diensten al of niet te bewijzen. Alleen in geval hij bij gratisadmissie aan een partij wordt toegevoegd (artt. 856, 859, 864, 871 en 873 Rv.) neemt men aan, dat hij die diensten niet mag -weigeren (vergel. art. 29 Regl. III, dat eigenlijk voor geen enkel geval geldt). Wil hij zijn naam niet aan de hem toegewezen zaak leenen, zoo teekent hij de stukken wel met de bijvoeging „pro stilo”. — Voor misslagen of tekortkomingen in de uitoefening van zijn beroep kan de proc. worden aansprakelijk gesteld (artt. 58 en 96 Rv.). De cliënt kan hem door een anderen proc. vervangen (art. 146 Rv.). Ook kan de partij tegen de rechtshandelingen van zijn proc. opkomen (artt. 263—272 Rv.; zie DESAVEU). Van den anderen kant neemt men aan, dat de proc. niet onbeperkt gehouden is een eens aanvaarde zaak ten einde te brengen (zie ONTTREKKEN). — Het salaris van den proc. is geregeld bij artt. 43—52 van het Tarief van Justitiekosten en salarissen in burgerlijke zaken (Stb. 1843, no. 67), dat echter geheel verouderd is.
