Pest. - Deze, reeds uit de Oudheid bekende infectieziekte, waaraan, door pandemische uitbreidingen over schier de geheele aarde in de Middeleeuwen en ook later duizenden ten offer vielen (zwarte dood), heerscht ook thans nog in vele gedeelten der bewoonde wereld (Engelsch Indië!) en heeft voor Nederland bijzondere beteekenis gekregen, daar zij sinds 1911 over Java zich uitbreidt en haar behandeling en bestrijding veel moeite, zorg en kosten medebrengt. De p. is een acute infectieziekte, die veroorzaakt wordt door de in 1894 tijdens een epidemie in Hongkong door Yersin en Kitasato ontdekte pestbacil. De ziekte kan in 4 vormen optreden, als bubonenpest, huidpest, septichaemische p. en longp. Van deze is de eerst genoemde de veelvuldigstvoorkomende (±56%).
De eenig mogelijke wijze bijna, waarop de mensch besmet kan worden, is die van de rat via de rattenvloo. Reeds in de Oudheid was bekend, dat groote rattensterfte aan de pestuitbreiding voorafgaat. De bubonenp. begint met enkele prodromaalverschijnselen als hoofdpijn, gevoel van ziek zijn, terwijl dan snel de eigenlijk karakteristieke verschijnselen, namelijk ontsteking en zwelling van lymphklieren in oksel, lies of hals (bubonen) optreden. Deze bubonen zijn eerst hard en uitermate pijnlijk. Zij groeien vrij snel, verweeken daarna en breken door. De etter, die er in gevormd is, kan zich ontlasten en het genezingsproces kan dan aanvangen. De verschijnselen blijven allerminst tot deze plaatselijke afwijkingen bepaald ; integendeel, een aantal algemeene verschijnselen treden er bij op. De temperatuur stijgt snel en blijft hoog, zoolang de inhoud der bubonen niet ontlast is ; de hartswerking is altijd slecht.
Een aantal verschijnselen van de zijde van het centrale zenuwstelsel, het maag-darmkanaal, de nieren voegen zich daarbij, zoodat het geheel een zeer ernstig ziektebeeld oplevert. Sommige gevallen verloopen peracuut en voeren binnen 24 uur tot den dood. De meeste gevallen duren 3—4 dagen ; ook dezen eindigen voor ruim 90 % met den dood; slechts lichtere gevallen kunnen zonder behandeling genezen. — De overdraagbaarheid van mensch op mensch is zeer gering; slechts wanneer b.v. de arts bij incisie van een bubo ook zichzelve verwonden zoude, is de infectiekans zeer groot. — De therapie van de bubonenp. kan nog niet op groote resultaten bogen, wat in verband met het zoo uiterst snelle verloop der ziekte nauwelijks te verwonderen is. Uitgaande van de wetenschap, dat de bubo, de ontstoken lympheklier, een centrum is van sterke vermeerdering der bacillen en vorming van de toxinen dier bacillen, is incisie der bubonen en ontlasting van den inhoud de belangrijkste ingreep. Bij vele patiënten, die niet in een te ver gevorderd stadium onder behandeling komen, kan deze behandeling tot genezing voeren. Serumtherapie en medicamenteuze therapie kunnen, in den eersten dag der ziekte ingesteld, mede tot genezing bijdragen. — Bij de huidp. treden vooral puisten en karbonkels op, die tot zeer snelle necrose van vaak belangrijke huidgebieden voeren. Dikwijls begeleiden deze huidverschijnselen de vorming van bubonen.
De huidp. voert in enkele dagen tot den dood. — Een zeer ernstige vorm, in den regel met peracuut verloop, is de septichaemische pest, waarbij de bacillen in het bloed voorkomen en noch bubonen, noch huidafwijkingen, noch longverschijnselen optreden. —Naast de bubonenp. is vooral de longp. van belang. Zooals de naam aanduidt, zetelt de infectie hier in de long. Te herkennen is zij dan aan het karakteristieke, rosé gekleurde sputum, dat een reinkultuur van pestbacillen bevat. De longen vertoonen het beeld eener longontsteking. Door het sputum is de longp. zeer besmettelijk in de onmiddellijke omgeving van den lijder, zoodat de behandelende arts bepaalde voorzorgen tegen het infectiegevaar te nemen heeft. De longp. breidt zich dan ook gemakkelijk in families, buurten, enz. uit. — De mortaliteit is zéér hoog, bijna 100 %. Slechts zelden geneest een patiënt; wellicht dat serumbehandeling in het allereerste begin van de ziekte zoude kunnen helpen.
