Mitrailleur - mitrailleuse, machinegeweer, schrootkanon; vuurwapen, bestemd om zeer snel vuur af te geven met kleine projectielen, in den regel van hetzelfde kaliber als van het geweer. Reeds in de 14de eeuw heeft men een zoogenaamd orgelkanon vervaardigd, dat meer dan één loop van klein kaliber bezat, evenals verschillende latere m.
In den Amerikaanschen burgeroorlog zijn twee soorten van m. naar voren gebracht: het kanon Requa en het Gatling-kanon. In den oorlog van 1870 gebruikten de Franschen een mitrailleuse en, hoewel deze niet aan de verwachtingen heeft beantwoord, zoo is het denkbeeld sedert dien niet meer losgelaten ; de hierna genoemde Chritsoph-m. is er een verbetering van.
Men kan de latere modellen van m. in hoofdzaak in de volgende typen onderscheiden:
1) m. met een draaienden bundel loopen, ingericht tot het afgeven van een onafgebroken vuur; voorbeelden hiervan zijn het Gatling-kanon en het bij onze Marine gebruikte Hotchkiss-revolver-kanon, dat echter in verband met zijn vrij groot kaliber (3,7 cM.) meer tot de zeer lichte snelvuurkanonnen behoort; zie plaat bij GESCHUT.
2) M. met een aantal vaste loopen, geschikt om met korte tusschenpoozen salvo’s af te geven ; bijv. de op onze pantserforten nog in gebruik zijnde m. model ’83, stelsel-Christoph; deze heeft 37 vaste loopen, waarachter in den m. een plaat wordt geschoven met 37 patronen, vervolgens wordt afgetrokken, waardoor de patronen in snelle opvolging afgaan, terwijl de m. een kleine zwenking maakt, zoodat de kogels eenigermate verspreid worden.
3) M.,met een of meer vaste althans niet draaiende loopen, ingericht om een geregeld snelvuur af te geven. Wanneer het slot of de sloten in beweging worden gebracht, worden automatisch de ledige hulzen uitgeworpen en nieuwe patronen in den loop of de loopen gebracht; bij de oudere m. van dit stelsel geschiedde het in beweging brengen van de sloten voortdurend met de hand, bij de nieuwere geschiedt zulks voor het eerste regel door in het wapen patroonbanden te steken, die aan de andere zijde ledig uittreden, dan wel door gevulde houders of trommels op den m. te plaatsen. Voorbeelden van m., waarbij het slot voortdurend met de hand moet worden bewogen, zijn o. a. de Nordenfelt-m. (1 tot 12 loopen) en de m. model ’96, die bij de Ned. Vest.-Art. in gebruik is ; laatstbedoelde m., stelsel-Gardner heeft 2 loopen ; de twee sloten worden in werking gebracht door voortdurend aan een zwengel te draaien. Het kaliber is gelijk aan dat van het geweer M/71, d. i. 11 m.M.
De eerste goed werkende automatische m. was die van Maxim (1884), die, nog voortdurend verbeterd, in den loop der jaren veelvuldig toepassing heeft gevonden. (Zie MAXIM-MITRAILLEUR). Hier te lande is vóór den oorlog ingevoerd de zelfwerkende m.-Schwarzlose (model ’08) op verschillende affuiten (patroonband ; vuursnelheid 360—400 schoten in de minuut). Gedurende den oorlog zijn hier te lande ter aanvulling van het groote tekort aan mitrs. verschillende andere stelsels ingevoerd: Lewis-m., Madsen-geweer of geweermitrailleur, Vickers(Maxim) m. In Indië is in gebruik de Hotchkiss-m., te onderscheiden schot met de hand, voor de volgende schoten tengevolge van den terugstoot van het voorafgegane schot; bij beide soorten moet de bediening er voor zorgen, dat voortdurend patronen in den m. gebracht worden; dit geschiedt bij de moderne mitrailleurs in den van vorengenoemd Hotchk.-revolverkanon: de Hotchk.-m. heeft één vasten loop.
Nadat de Russ.-Jap. oorlog reeds de groote beteekenis van de m. had aangetoond, zijn de verwachtingen dienaangaande in den wereldoorlog nog overtroffen. De m. is gebleken een allerbelangrijkst wapen te zijn onder alle gevechtsomstandigheden: in loopgraven (mitrailleurnesten), in den bewegingsoorlog, in stormwagens (tanks), in vliegtuigen, enz. De m. heeft zich gedurende dien oorlog ontwikkeld in de richting van lichte draagbare vuurwapenen, dus in de richting van de zelflaadgeweren.
Zie ook: A. Fleck, Maschinengewehre, ihre Technik und Taktik (1909 en vervolgen van 1912 en 1913).
