Ketelvoedingswater - mag ter vermijding van ketelsteen, niet hard zijn (zie KETELSTEEN en HARDHEID VAN WATER). Indien dus niet zacht water (zeker beneden 18 Duitsche hardheidsgraden) ter beschikking staat, moet òf gedestilleerd water worden gebruikt (o. a. aan boord van schepen) òf het harde water moet langs chemischen weg van zijn hardheid worden bevrijd. Als stoffen tot dit doel komen tal van „anti-ketelsteenmiddelen” in den handel, veelal onder fraaie fantasienamen, doch in hoofdzaak bestaande uit soda, gebluschte kalk, natriumhydroxyde en waterglas.
Zij precipiteeren de calciumzouten als carbonaat, de magnesiumzouten als onoplosbaar hydroxyde. De gebluschte kalk doet dit zonder iets anders er voor in de plaats in oplossing te geven, b.v. volgens de reactie Ca(HCO3)2 + Ca(OH)2 → 2CaCO3 + 2H2O, natriumhydroxyde geeft een gemakkelijk oplosbare natriumverbinding er voor in de plaats, b.v.
Ca(HCO3)2 + 2NaOH → CaCO3 + 2H2O + Na2CO3.
Gips, de gevaarlijkste ketelsteenvormer, wordt alleen door soda of waterglas neergeslagen als carbonaat (resp. silicaat) volgens de vergelijking: CaSO4 + Na2CO3 → CaCO3 + Na2SO4.
Overmaat van een anti-ketelsteenmiddel is altijd schadelijk; vandaar dat het aanbeveling verdient ze met overleg, en liefst eerst na chemische analyse van het water, toe te passen. Zij kunnen zonder meer aan het water en den ketel worden toegevoegd, of wel in afzonderlijke apparaten worden bijgemengd. In het eerste geval ontstaat het neerslag weliswaar toch in den ketel, doch vormt dan meestal geen ketelsteen, maar een los bodemslijk, dat geen gevaar oplevert, en door spuien kan worden verwijderd. Wordt grooter reinheid in den ketel gewenscht, dan moeten afzonderlijke waterreinigers worden toegepast, waarin de chemicaliën worden toegevoegd, en het water daarna wordt geklaard; van deze app. zijn o. m. die van Dervaux-Reisert bekend. — In de laatste jaren treedt een geheel nieuw waterreinigingsprocédé op den voorgrond, n.l. het Permutiet-procédé. Hierbij wordt het voedingswater geleid door een toren gevuld met. bepaalde zeolith-soorten, voor dit doel permutiet genaamd. Deze natriumaluminiumsilicaten hebben het vermogen met calciumzouten over te gaan in het overeenkomstige calciumaluminiumsilicaat en het vrijgekomen natrium (gedeeltelijk) aan de oplossing af te staan; chloriden, sulfaten en bicarbonaten worden bij voldoende aanrakingsoppervlak met het permutiet volledig aan de oplossing onttrokken.
Na eenigen tijd is de werkzaamheid van het absorptiemiddel te niet gegaan, doch kan dan weer worden hersteld, door er een verdunde chloornatriumoplossing over te leiden, het een en ander volgens de omkeerbare vergelijking 2 NaPerm. + CaCl2 ⇆ Ca (Perm.)2 + 2NaCl. Naast deze chemische reacties spelen ook adsorptieverschijnselen een rol. — Het permutiet-systeem is in vele opzichten voortreffelijk, en maakt o. m. een regelmatige chemische controle overbodig. Evenwel zijn aan de technische uitvoering nog enkele bezwaren verbonden, o. m. wegens beïnvloeding der actieve massa door sommige verontreinigingen van het ketelwater. — Hoe ook van zijn hardheid bevrijd, steeds zal gereinigd water alkalizouten gaan bevatten, die zich op den duur in den ketel ophoopen, en daar een verderfelijken invloed op het ijzer kunnen uitoefenen. Bij het gebruik van gereinigd water moet dus meer dan anders gespuid worden. Ook organische zuren en sporen vetten hebben een zeer schadelijken invloed op de aantastbaarheid van het ijzer, en dienen dus in goed k. vermeden te worden.
