Oosthoek encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 24-01-2019

Helium

betekenis & definitie

Helium - symbool He, atoomgewicht 3,99, valentie 0. Het lichtste element van de groep der edelgassen, door Ramsay en Travers in 1898 ontdekt in de gassen, die uit het mineraal cleveït worden gemaakt. Op de zon was het reeds in 1868 waargenomen, toen Janssen bij de zoneclips in dat jaar een gele lijn in het spectrum van de chromospheer waarnam, welke lijn dicht bij de natriumlijnen D1 en D11 lag, doch daarvan duidelijk was te onderscheiden. Deze spectraallijn, welke aan geen enkel aardsch element kon worden toegeschreven, wijst volgens Lockyer en Frankland op de aanwezigheid van een op de aarde nog niet ontdekt element, dat naar zijn voorkomen op de zon den naam helium (van Grieksch voor zon ontving). Op de aarde werd ’t gas het eerst verkregen uit uraniniet door Hillebrand zooals later is gebleken.

Het komt in de lucht voor in de verhouding van 1 volume op 250000 volumina lucht en daardoor in de gassen van een groot aantal minerale bronnen. Verder in enkele mineralen, zooals clevelt, bröggerit, uraniniet en fergusoniet. De vorm, waarin het daarin aanwezig is, is niet bekend. Om H. zuiver te bereiden kan men gebruik maken van zijn traagheid, waardoor het met de andere edelgassen van de overige elementen kan worden gescheiden, bijv. door verhitting met magnesium, kalk en magnesium of calcium-carbid en gefractionneerde distillatie van het verkregen edelgasmengsel. Ook door fractionneeren van groote hoeveelheden vloeibare lucht of door uit te gaan van mineralen, welke het bevatten, kan men het helium zuiver krijgen. Eigenschappen : als een van de edelgassen heeft het tot nog toe alle pogingen om verbindingen ervan te vormen weerstaan. Het molecule bestaat uit één atoom. Van alle gassen is het het moeilijkst te condenseeren en eerst in 1909 is het aan onzen landgenoot Kamerlingh Onnes gelukt helium vloeibaar te maken, waardoor een bewegelijke, kleurlooze vloeistof ontstond met een dichtheid van 0,122 en kookpunt van 4,5° absoluut (— 268" C.), terwijl de critische temperatuur op 5° absoluut, de critische druk op 2,6 atm. kon worden bepaald.

Hoewel door snelle verdamping van de vloeistof de temperatuur nog iets lager dan 2,6° absoluut is gedaald, is men er niet in geslaagd het helium vast te doen worden. De eigenaardigheid van de plaats, die het helium onder de elementen inneemt wordt nog verhoogd doordat het optreedt als een van de eindproducten der omzetting van de radio-actieve elementen. Zoo is het helium hoogstwaarschijnlijk het eindproduct van de omzetting van radium. De snelheid, waarmee het zich vormt bedraagt 0,37 mmGr. dagelijks uit 70 mGr. radiumchloride. Ook als eindproduct der desintregatie van thorium en actinium is helium aangetoond, zoodat mag worden aangenomen, dat de z.g. alpha-deeltjes met heliumatomen identisch zijn. Het zoo juist (1919) verschijnende bericht, dat door Rutherford zou zijn gevonden, dat stikstof uit h. en waterstof zou bestaan, zou, indien het juist blijkt, een nieuwe aera van onderzoekingen over het h. inluiden. Van practische toepassingen van h. is niets met zekerheid bekend. Naar het heet zou het als licht, niet brandbaar gas (2-maal zoo zwaar als waterstof) voor luchtballons zijn toegepast, waartoe het prijsbezwaar echter eerst moet zijn overwonnen.