Gelijkenis - vertaling van het Gr. parabole, dat evenals het Hebr. masjal aanduidt: spreuk, raadsel, beeld(spraak), toespeling, allegorie, enz. Maar de g. van Jezus draagt toch wel één stempel, al zijn er tal van overeenkomsten met die van Joodsche tijdgenooten. Vroeger werd de g. zeer streng van de allegorie onderscheiden, omdat ze één punt van vergelijking, het tertium comparationis had. Maar hierbij heeft de klassieke stijlleer te veel meegesproken.
Een oude definitie luidt: een spreekwijze, die door middel van het gelijke en bekende hetgeen gedacht wordt binnen den gezichtskring brengt. Een g. is een stuk kunst, dat als geheel tot de voorstelling spreekt, maar ook menig detail uitspint, waarop niet afzonderlijk nadruk gelegd moet worden. Somtijds worden de zijtakken weer hoofdtakken, waardoor men dichtbij de allegorie komt. Tegenover elkander staan in dezen vooral A. Jülicher, Die Gleichnisreden Jesu (1910) met H. Weinel, Die Gleichnisse Jesu (1910) en P. Fiebig in verschillende geschriften. Bij Johannes heeft men veel meer allegorieën (paroemiae). De bekendste hoofdstukken over de g. zijn Mark. 4 en Matth. 13, maar het getal is veel grooter. Litt.: C. E. v. Koetsveld, De g. van den Zaligmaker (1864); H. Pierson, De g. des Heeren; W. B. Renkema, R. J. W. Rudolph, De g. des Heeren Jezus Christus verklaard; Roorda, De g. des. Heeren (1904).
