Exarch - De Rom. keizer Honorius had in 405 voor zijn persoonlijke veiligheid Ravenna tot residentie gekozen en zijne zwakke opvolgers hadden zijn voorbeeld gevolgd, evenzoo vervolgens de Gotische koningen en daarna ook de stadhouders der Byzantijnsche keizers, toen dezen in de 6de eeuw den troon der Rom. keizers hadden bezet. Die stadhouders werden exarchen genoemd, hun ambt en ambtsgebied het exarchaat: zoo werd tot het midden der 8ste eeuw Ravenna als de zetel van het bestuur en de hoofdstad van Italië beschouwd, toen de Langobarden een einde aan de Byzantijnsche heerschappij hebben gemaakt (752) om reeds na 3 jaren op hunne beurt het exarchaat aan Pepijn den Korte, koning der Franken, af te staan. — In het kerkelijk spraakgebruik beteekende e. oorspronkelijk zooveel als metropoliet en duidde in ’t bijzonder de slechts aan Rome onderworpen metropolieten van eenige hoofdsteden van het Oost-Rom. rijk aan: Alexandrië, Antiochië, Caesarea in Cappadocië, Ephese en Heraklea. Langzamerhand werd de titel e. slechts een eeretitel.
In de Westersche kerk komt e. maar zeer zelden voor. In 1870 werd door den sultan van Turkije een e. voor Bulgarije (schismatiek) aangesteld, onafhankelijk van den Grieksch-orthodoxen patriarch te Konstantinopel.
