Oosthoek encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 19-01-2019

Enzymen

betekenis & definitie

Enzymen - Reeds sedert het begin van de 19e eeuw weet men, dat er omzettingen in het levende organisme teweeggebracht worden door stoffen, die men aan dit organisme onttrekken kan en die deze omzetting dus ook tot stand brengen, wanneer men ze in het laboratorium brengt in de reageerbuis. Het eerst werd dit verschijnsel waargenomen bij het moutproces: gekiemde gerst bevat een stof, die men er met water uit kan trekken en die in staat is zetmeel in suiker om te zetten; deze stof kreeg den naam diastase. Later werd een overeenkomstige stof aangetroffen in het speeksel (ptyaline), een stof, die eiwitstoffen in peptonen verandert in het maagsap (pepsine), enz. Naarmate het aantal van die stoffen grooter werd, bestond er behoefte ze met een gemeenschappelijken naam aan te duiden; men noemde ze toen eerst fermenten.

Daar men echter toen ook sommige levende wezens, die gisting teweeg kunnen brengen, zooals sommige bacteriën, tot de fermenten rekende, ontstond er verwarring. Men trachtte deze te voorkomen door van levende en doode fermenten te spreken, maar tegenwoordig worden de laatstgenoemde algemeen als enzymen aangeduid. Het aantal bekende enzymen is langzamerhand voortdurend grooter geworden en er is op het oogenblik aanleiding om te meenen, dat alle omzettingen in de levende cel enzymatisch van aard zouden zijn.

Het bleek al spoedig moeilijk een definitie van het begrip enzym te geven; naarmate er meer enzymen bekend werden, ontdekte men, dat eigenschappen, die men vroeger onafscheidelijk waande aan enzymen, toch niet aan al die lichamen eigen waren, zoo bv. de oplosbaarheid in water. Men is er tegenwoordig toe gekomen, in verband met de moderne chemische opvatting, onder een enzym te verstaan een lichaam, dat in de levende cel voorkomt en dat de eigenaardigheid heeft een reactie te versnellen of te vertragen; enzymen zijn dus organische katalysatoren.

Daar het nog niet gelukt is, enzymen in zuiveren toestand te verkrijgen, kent men de samenstelling er nog niet van, hoewel er tenminste in één geval met vrij groote zekerheid is aangetoond, dat het een eiwitachtige stof is. Als alle kolloiden worden zij bij hoogere temperatuur (meestal boven 70°) vernietigd. Wanneer men dus den invloed van de verschillende temperaturen op de enzymwerking nagaat, ziet men, dat deze bij hoogere temperatuur versneld wordt, maar ten gevolge van de vernietiging van enzym krijgt men een optimum, waarboven de reactie weer langzamer verloopt. De ligging van dit optimum is afhankelijk van den duur der inwerking van de bepaalde temperatuur.

Ook enkele synthesen in de levende cel kunnen onder den invloed van enzymen plaats hebben, hoewel haar werking tot nu toe vooral bekend is voor de splitsing van samengestelde in eenvoudiger verbindingen.

Men zie verder de artikelen over de afzonderlijke enzymen: DIASTASE, EMULSINE, INVERTASE, LACCASE LEB-ENZYM, LIPASE, MALTASE, OXYDASE, PEPSINE, PEROXY-DASE REDUCTASE, TRYPSINE, UREASE, ZYMASE, enz.

De leer der enzymen is niet uitsluitend van wetenschappelijk belang, maar ook voor de technologie van de allergrootste beteekenis, sinds men heeft ingezien, dat allerlei belangrijke organisch-technische processen aan enzymatische werking zijn gebonden. In het bijzonder is dat het geval bij alle gistingsbedrijven,welke kiemend graan als uitgangsmateriaal gebruiken (werking der diastase) en daarna vergisten (werking der zymase), en in den laatsten tijd ook meer en meer voor de zeepfabrikatie, welke van de lipase uit het ricinuszaad gebruik maakt voor de verzeeping van vetten. Juist het feit, dat men door het kiezen van zeer bepaalde enzymen de technische processen in evenzeer bepaalde banen kan leiden, heeft aan het grondig wetenschappelijk onderzoek der enzymen een krachtigen stoot gegegeven.