Confederatie (Lat. foedus = verdrag, verbond; foederare = een verdrag maken; confoederare = door een verbond vereenigen), 1) bond van souvereine staten, die, met behoud van zekere zelfstandigheid, zich verbinden tot een enkel lichaam, met name in hun optreden tegenover het buitenland. Zoo spreekt men van de „Confédération germanique”, den Duitschen Bond, gesticht in 1815 als opvolger van het oude Duitsche Keizerrijk; en van de „Confédération du Rhin”, den Rijnbond, gevormd door Duitsche Staten onder protectie van Napoleon, 1806-1813. De alliantie der Groote Mogendheden, die Europa na 1815 bestuurde, werd soms, met name door Tsaar Alexander I, de „Confederatie van Europa” genoemd. Tusschen Confederatie en Federatie heeft zich in de Amerikaansche geschiedenis zeker verschil ontwikkeld.
Tot 1789 vormden de Staten van Noord-Amerika een Confederatie; daarna sprak men van Federatie, om een nauwere unie aan te geven. Dit onderscheid werd verscherpt tijdens den Burgeroorlog tusschen Noord en Zuid; de Zuidelijke Staten vormden een Confederatie: Geconfedereerde Staten van Amerika, president Jefferson Davis, hoofdstad Richmond, in tegenstelling tot de Noordelijke Federale Unie. Confederatie komt overeen met Statenbond; de nadruk is hier gelegd op de souvereiniteit der afzonderlijke staten; Federatie = Bondsstaat; het overwicht ligt naar de zijde van het gemeenschappelijk gouvernement.
— 2) In Polen de gewapende samenkomsten van den adel, die zich in de plaats van den door het liberum veto verlamden Landdag stelden. Bekend is de Confederatie van Bar in Podolië van 1768, waar zich 300 edelen met hun gewapend gevolg vereenigden om te protesteeren tegen de besluiten van den Landdag, die aan de dissenters (in Polen de niet-Katholieken) vrijheid van godsdienst had toegekend. Onder toejuiching van geheel het verlichte Europa stelde Catharina II zich tegenover deze Confederatie, aldus den weg banend voor de eerste Poolsche deeling van 1772.
