Amazonenstroom of Amazonas, rivier in Z.-Amerika, in waterrijkdom en oppervlakte van haar stroomgebied de eerste, in lengte de derde rivier der aarde; zij ontspringt als Maranon in Peru uit het meer Lauricocha, doorbreekt de Centrale Cordilleras in den Pongo de Manseriche en doorstroomt daarna de uitgestrekte woudvlakten der Selva’s. Ze neemt in Peru rechts de Ucayali op, daarna in Brazilië links de Japura en de Rio-Negro (welks zijtak, de Casiquiare, in den Orinoco vloeit, zoodat deze groote stroom met de Amazone in natuurlijke gemeenschap staat); dan rechts de Purus, de uit Opper-Peru komende Madeira (houtrivier), de Tapajoz en eindelijk aan dezelfde zijde de Xingu (tsjiengoe), om onder den aequator met drie hoofdarmen, die de eilanden Caviana en Mixiana vormen, in den Atlantischen Oceaan te vallen, na een loop van 5000 K.M. De geweldige mondingstrechter dezer rivier is van Ponta do Norte tot Cabo de Magoari 250 K.M. breed; stroomopwaarts heeft de A. op eenige plaatsen eene breedte van 80 K.M., zij is echter wegens hare vele eilanden en zandbanken moeielijk te bevaren. Vóór de hoofdmonding zendt zij meerdere armen, waaronder de Tajipuru de grootste is, naar het Z., die zich, een bocht makende naar het O., met de Tocantins vereenigen tot den breeden zeeboezem Rio Para. Het door de ontzaglijke monding van de A. in den Atlantischen Oceaan stortende water dringt, bij ebgetij, het zeewater 200 K.M. terug.
Den inlandschen (Tupi-)naam Amasoenoe, d. i. gedruisch der waterwolken, draagt alleen het benedendeel der rivier, van de plaats af, waar de Rio Negro zich in haar uitstort. Tot aan die plaats wordt zij door de Brazilianen Soümores geheeten. De ontdekker der rivier, Orellana, zag, toen hij in 1538 langs de oevers dieper ’t binnenland introk, vele gewapende vrouwen, die zich tegen zijn doortocht schenen te willen verzetten. Dit deed hem, ook in verband met den inlandschen naam, denken aan de uit de oudheid bekende Amazonen (zie volg. art.) en werd de aanleiding tot den tegenwoordig gebruikelijken naam. Onder de meer dan 200 zijrivieren van dezen reuzenstroom zijn er 18 van meer dan 1500 K.M. lengte, waardoor zij een stroomgebied van 7 millioen K.M2. omvat. De capaciteit wordt geschat op 35.000 M’. per sec. bij gemiddelden waterstand, welke hoeveelheid kan stijgen tot 120.000 M3.
