[Lat. argentum], i. zn. o. (g. mv.),
1. chemisch element, symbool Ag (e); ook in toepassing op het erts: in die bergen wordt — gevonden;
2. zilverwerk, zilveren voorwerpen; m.n. zilveren vorken en lepels: het poetsen;
3. zilvergeld;
4. witte kleur als van zilver: het — van zijn haren;
5. symbool voor een 25-jarig bestaan; ii. bn., zilverkleurig.
(e) Zilver is een blinkend wit metaal dat samen met goud en koper behoort tot de lB-groep van het periodiek systeem. In verbindingen komt het vrijwel alleen als eenwaardig ion voor (in AgF2 en AgO is zilver tweewaardig). Isotopen zijn bekend van atoommassa 100—117, waarvan de twee niet-radioactieve isotopen 107 (51,82 %) en 109 (48,18 %) het natuurlijke zilver vormen.
Voorkomen. Zilver behoort tot de zeldzame elementen. Het gehalte zilver in de aardkorst wordt geschat op 75 g/t gesteente. Het komt zeer verspreid in de natuur voor in een groot aantal mineralen, vaak ook in kleine hoeveelheden in ertsen van de zgn. basismetalen (lood, koper, zink). Gedegen komt zilver voor in de bovenste delen van zilverertsaders. Dit zilver is van secundaire oorsprong en gevormd door reductie van een deel van het ertslichaam. De belangrijkste zilverertsen zijn zilverglans of argentiet (Ag2S) dat in Nevada en Mexico tot 87,1 % zilver kan bevatten, cerargyriet of hoornzilver (AgCl), broomargyriet (AgBr), en de sulfidische zilverertsen proustiet of licht roodgelig erts (3 Ag2S. As2S3), pyrargyriet of donker roodgelig erts (Ag2S.Sb2S3), stephaniet of zwartgelig erts (Ag5SbS4).
Winning en produktie. Echte zilverertsen zijn zeldzaam. De mijnbouwkundig gewonnen hoeveelheid zilver is dan ook voor het grootste deel afkomstig uit basismetaalertsen, waarin zilver in grote hoeveelheid, maar vaak in lage concentraties wordt aangetroffen. Loodglans (PbS), dat 0,01—0,3 % zilver bevat, levert 50 % van het zilver. De winning geschiedt door middel van het Pattinson-proces, waarbij gesmolten zilverbevattend lood wordt afgekoeld waardoor loodkristallen worden afgescheiden en een residu achterblijft dat rijk is aan zilver. Hieruit wordt het zilver door cupelleren gewonnen. Bij lage zilverconcentraties wordt het Parkes-proces toegepast.
Dit proces maakt gebruik van de eigenschap dat zilver beter oplost in gesmolten zink dan in lood. De belangrijkste vindplaatsen van zilver liggen in Mexico, Canada, de VS, Peru, de USSR, Australië en Bolivia.
De mijnbouwkundige produktie dekt slechts een deel van de zilverbehoeften. Een groot deel is ook afkomstig uit zilverafvalstoffen, b.v. uit de fixeerbaden van de fotografische industrie.
Eigenschappen. Zilver kristalliseert in regulaire octaëders, is zeer reken pletbaar, en de beste geleider van alle metalen voor warmte en elektriciteit. Zilver is aanmerkelijk diamagnetisch. Het vormt met koper en goud de overgang van de zeer moeilijk smeltbare metalen (nikkel, paladium en platina) naar de gemakkelijk smeltbare metalen (zink, cadmium en kwik). Zilver is van de edele metalen het meest chemisch reactief. Evenals alle edele metalen oxideert zilver bij kamertemperatuur niet aan de lucht. Bij 200 °C wordt een dun oxidelaagje gevormd.
Gesmolten zilver absorbeert zuurstof, maar deze ontsnapt weer bij afkoelen (het zgn. spatten van zilver). Bij gewone temperatuur lost zilver gemakkelijk op in zwavelzuur en verdund salpeterzuur. Door zwavelwaterstof (H2S) wordt het glanzend oppervlak aan de lucht bruin door de vorming van zilversulfide (Ag2S). In aanwezigheid van water reageert zilver met ozon en met zwaveldisulfide. Toepassingen. Grote hoeveelheden zilver worden in de fotografische industrie gebruikt voor de bereiding van lichtgevoelige zilverzouten (AgCl, AgBr).
Voor de vervaardiging van luxevoorwerpen (sieraden, eetgerei) en munten worden alliages van zilver en koper (7,5 %) gebruikt, omdat zuiver zilver te week is. Zilver vindt verder toepassing in de galvanostegie (verzilveren), in de elektro-industrie, in katalysatoren, in zilverlegeringen en in geneesmiddelen.
De zilverinhoud van de zilverertsproduktie in 1977 gebied produktie Australië t
840
Canada 1 330 Chili 281 Frankrijk 220 Japan 299 Mexico 1 463 Peru 936 Polen 550 USSR 1 400 VS 1 227 wereld 10 240 Bron: VN Statistical yearbook (1978).
