o. (-en), instrument voor het uitzetten van een waterpassing over een grote afstand of het meten van hoogteverschillen van b.v. een terrein.
Een waterpasinstrument bezit een kijker, bestaande uit een objectiefbuis met vast objectief en een instelbare oculairbuis, waarin een collectieflens, diafragma en instelbaar oculair. De kijker is geplaatst in een drager die draaibaar is om een verticale as, gemonteerd op een onderstel. Het onderstel wordt op een statief bevestigd. Drie stelschroeven in het onderstel maken het mogelijk de kijker horizontaal te plaatsen, hetgeen gecontroleerd kan worden met een ingebouwd waterpasje (buisniveau). Het diafragma kan een glazen plaatje zijn, en bevat een kruisdraad. Veelal is het instrument voorzien van een hellingschroef.
Hiermee kan de kijker gedraaid worden om een tweede, horizontale as. De instrumenten worden in diverse uitvoeringen vervaardigd. Bij het type ‘alles vast’ zijn kijker en buisniveau vast verbonden aan de draaiingsas, bij andere typen zijn de beide onderdelen b.v. verstelbaar.
LITT. J.A.Muller en A.Scheffer, Landmeten en waterpassen (5e dr. 1974).
