bondgenootschap, op 23.1.1579 te Utrecht gesloten tussen enkele Ned. gewesten, met als doel gezamenlijke strijd tegen Spanje. De Unie van Utrecht was een reactie op de Unie van ➝Atrecht.
Holland en Jan de Oude van Nassau, stadhouder van Gelre, waren van mening, dat het voor de verdediging noodzakelijk was, dat een Nadere Unie van de noordelijke gewesten tot stand kwam. Willem van Oranje, hoewel op de hoogte, hield zich op de achtergrond, om de Pacificatie van ➝Gent zo lang mogelijk te kunnen handhaven. Jan van Nassau tekende voor Gelderland en Zutphen; verder tekenden Holland, Zeeland, Utrecht en de Groningse Ommelanden. In dat zelfde jaar volgden nog Gent, enkele Friese steden, Venlo, leper, Antwerpen, Breda. In 1580 ondertekenden Brugge, Lier en Drenthe. Oranje had vooral bezwaren tegen de godsdienstige bepaling; hij tekende pas op 3.
5. 1579. De unie, die uit 26 artikelen bestond, vermeldde o.a. dat de gewesten zich ‘ten ewygen daeghen’ verenigden alsof ze maar één provincie waren, echter met behoud van ieders bijzondere rechten en privileges, (ook ten aanzien van godsdienstvrijheid), met als doel elkaar bij te staan tegen alle geweld, hun in naam des konings of van zijnentwege aangedaan, al was het onder voorwendsel de katholieke godsdienst te herstellen. De belasting, die volgens het vijfde artikel geheven zou worden om de verdediging te betalen, is nooit geheven. Uit de aanhef van de tekst van de Unie blijkt dat zij een militair verbond was tot verdediging tegen de vijand, geen grondwet. Haar functie was een nadere unie binnen de grenzen van de Pacificatie van Gent, die geacht werd van kracht te blijven. Pas in 1588 kreeg de Unie van Utrecht de functie van grondwet voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden hoewel zij daar niet geschikt voor was.
LITT. S.Groeneveld en H.L.P.Leeuwenberg, De Unie van Utrecht (1979).
