[Indiaans, tejas, vrienden], staat in de VS, begrensd door Nieuw-Mexico, Oklahoma, Arkansas, Louisiana, de Golf van Mexico en Mexico, 692396 km2, 11,2 mln. inw. Hoofdstad Austin.
FYSISCHE GESTELDHEID
Van een 250—500 km brede Golfkustvlakte stijgt het land in terrasvorm. De langgerekte zandbanken vormen een lagunenkust. Het heuvelachtige Centrale Laagland is een terras met canonachtige dalen, dat overgaat in een hoger gelegen terras, de Plains, dat in het noorden uitloopt in de Staked Plain. West-Texas heeft in het Trans-Pecosgebied uitlopers van de Rocky Mountains, die in de Guadalupe Mountains tot ca. 2700 m reiken.
Het noorden watert af via de Mississippi met de zijrivieren Canadian en Red River. Naar de Golf van Mexico stromen Rio Grande, Colorado, Brazos, Trinity en Sabine. Veel rivieren hebben natuurlijke of kunstmatige meren in hun loop.
Het klimaat varieert van subtropisch warm en vochtig in de kuststreek tot continentaal steppeklimaat in het binnenland met in het noorden koudere winters. Regenval neemt van oost naar west af van ruim 100 cm tot minder dan 25 cm per jaar. De oostelijke helft van Texas is bebost met altijd groen loofwoud en commercieel geëxploiteerd naaldwoud. Van noord naar west gaat de vegetatie over van lange prairiegrassen naar de korte grassteppe. In het zuidwesten en langs de Rio Grande komt halfwoestijnvegetatie voor.
BEVOLKING
De bevolking is in 1960—70 met 16,9 % toegenomen en neemt de vierde plaats in de VS in. De stadsbevolking steeg tot 79,7 %. Van de bevolking is 12,7 % zwart. Spaanssprekend zijn ruim 2 mln. Texanen, de meesten van Mexicaanse herkomst. Tot de 130 instellingen voor hoger onderwijs behoren de universiteit van Texas (1883), universiteit van Houston (1927), technologische universiteit (1923), land- en mijnbouwuniversiteit (1876), staatsuniversiteit (1889) en landbouw- en industrie-universiteit (1925).
ECONOMIE
Texas is economisch één der belangrijkste staten binnen de VS (derde voor landbouwprodukten, de grootste mijnbouwstaat). Op bijna 90 % van de oppervlakte liggen 213500 bedrijven met een gemiddelde grootte van 267 ha. Texas is de grootste katoenproducent in de VS. Lubbock is het marktcentrum met produktie van katoenzaadolie. Andere belangrijke gewassen zijn: wintertarwe, gierst, rijst, (langs de kust), maïs, haver en rogge, sojabonen, lijnzaad, grondnoten, pecanoten. Tuinbouw levert ruim 200 produkten.
Rio Grande Valley is het centrum voor de teelt van sinaasappelen en grapefruit. Voorts vele groenten en fruit. Oost-Texas heeft: grove tuinbouw, uien, zoete aardappelen, spinazie, tomaten, perziken en rozen.Het naaldwoud in het oosten levert: pijnbomen, cypressen, ceders, cottonwood, hickory, gombomen. Texas is de grootste veeteeltstaat met 15,3 mln. runderen en 3,2 mln. schapen. Ook de pluimveeteelt is van belang. Op het grootste veebedrijf ter wereld (400000 ha) ligt een stad van 30000 inw.: Kingsville op King’s Ranch. De visserij levert garnalen, oesters, schelpen en menhaden.
Texas is de belangrijkste mijnbouwstaat en kent sinds 1867 petroleumbronnen. Over bijna de hele staat verspreid liggen meer dan 160000 boorputten, die samen 35 % van de produktie van de VS leveren De oliereserve bedroeg in 1975 ca. 1359 mln. t. Texas is voorts met Louisiana de eerste aardgasproducent (58 % van de VS-produktie, 2012 mrd. m3 gasreserve). Verder is de produktie van asfalt, grafiet, magnesiumchloride, zwavel, zout, helium, broom, cement en kleien van groot belang. Van de snel en sterk toegenomen industrie is de chemische (20 %) de grootste. Van de 20 grootste chemische concerns van de VS hebben 19 een vestiging in Texas. Andere grote industrieën zijn: petroleumraffinaderijen (Houston), voedingsmiddelen (vlees, zuivel, meel, vis-, fruit-, groentenconserven, rijst, maïs), transportmiddelen, machinerieën, metallurgische nijverheid en metaalindustrie (Fort Worth).
Voorts: auto-industrie (General Motors), staal (Fort Worth), metaalwaren (Galveston), vliegtuigen,elektronische en ruimtevaartapparatuur (Fort Worth), kleding (Dallas), papier (Houston), drukkerijen, uitgeverijen, steen, glas, aardewerk. In Houston wordt 40 % van de petrochemicaliën van de VS geproduceerd. Andere grote centra aan de Golfkust zijn Freeport en Beaumont. Kingsville is een chemisch industriecentrum.
Toerisme wordt bevorderd door de 70 staatsparken en recreatiegebieden, nationale parken, stranden, historische monumenten en de ca. 300 musea.
GESCHIEDENIS
In de 16e eeuw kwamen Spanjaarden vanuit het zuiden. De eerste vestiging was Fort Saint Louis (1685). Na 1690 kwamen franciscaner missionarissen. In 1691 werd Texas een Spaans gebied, na de onafhankelijkheid van Mexico een Mexicaanse staat. De uit de VS afkomstige kolonisten kwamen in 1825 in verzet tegen de autoritaire Mexicanen. In 1836 werd Texas tot republiek verklaard onder president Houston.
In 1845 vroeg de soevereine republiek toetreding tot de VS en werd als 28e staat opgenomen. In 1861 trad het tot de Geconfedereerde Staten toe. De invoering van het prikkeldraad als begrenzing van de landbouwgrond leidde in 1874 tot bloedige conflicten tussen landbouwkolonisten en open range-veetelers.
