v. (-en), staking van spoorwegbeambten.
(e) In Nederland zijn twee grote spoorwegstakingen voorgekomen. Begin 1903 verklaarde het spoorwegpersoneel zich solidair met stakende havenarbeiders in Amsterdam, maar bracht tegelijk ook eigen grieven naar voren. Na twee dagen boekte de staking een volledige overwinning. De schrik van de Ned. bourgeoisie, niet gewend aan een dergelijk georganiseerd optreden van de arbeiders, was groot. De pers drong bij de regering op maatregelen aan; ‘bonden van orde’ en een Katholiek Comité van Actie werden opgericht. Op 8.3.1903 kwam de regering-Kuyper met de Worgwetten, waarin staking van overheidspersoneel strafbaar werd gesteld en werkwilligen politiële of militaire bescherming kregen; een enquête naar de toestanden bij de spoorwegen werd toegezegd.
De niet-christelijke arbeidsorganisaties antwoordden op 5—6.4.1903 met de algemene staking voor alle werkers in de transportbedrijven. Maar door gebrek aan eensgezindheid, de actieve tegenwerking van de confessionele bonden en de vrees voor militaire maatregelen werd deze tweede staking een mislukking. De regering had de stations laten bezetten en de spoorwegdirecties ontsloegen alle arbeiders die zich niet binnen een bepaalde tijd meldden. De ontslagen stakers werden niet teruggenomen en ontvingen geen financiële steun. Door de houding van de christelijke arbeiders werd de verhouding tussen hen en de socialisten slechter. Tevens werd de spanning tussen de anarchistisch-syndicalistische en sociaal-democratische socialisten groter.
De tweede grote spoorwegstaking vond plaats tijdens de Tweede Wereldoorlog en was gericht tegen de Duitse bezetting. De staking was op 17.9. 1944 uitgeroepen door de Ned. regering te Londen, in de verwachting, dat na de Slag om Arnhem de bevrijding van heel Nederland een kwestie van weken was. Na de mislukking van de operaties bij Arnhem werd de staking niet herroepen. De landelijke verzetsorganisaties zorgden voor financiële steun aan de stakers. Door het te vroege begin en door het feit, dat de Duitsers voor het vervoer van hun troepen en voorraden onmiddellijk Duits personeel gebruikten en als wraak de binnenvaart blokkeerden, was de staking weinig effectief. De Duitsers hadden er weinig last van, maar de voedselschaarste in de hongerwinter 1944-45 werd er door versterkt. LITT. A.J.C.Rüter, De spoorwegstakingen van 1903 (1935, herdr. 1973); A.J.C.Rüter, Rijden en staken (1960); J.Goudriaan, Vriend en vijand (1961).
