Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 31-01-2022

Schild

betekenis & definitie

o. (-en),

1. verdedigingswapen, een platte of enigszins gebogen schijf van verschillende grootte en vorm, en uit hard of taai materiaal, aan de linkerarm gedragen: met speer en schild gewapend; iemand op het schild verheffen, oud (Germaans) gebruik om iemand als aanvoerder of vorst te erkennen; (thans) stalen plaat aan een affuit, waarachter de manschappen zich dekken;
2. (fig.) wat bescherming geeft, beschutting: mijn schild ende betrouwen zijt gij, o God mijn Heer; geheel van verdedigingsmaatregelen: Het NAVO-schild;
3. heraldisch wapen, wapenbord: een laatgotisch, een ruitvormig schild; (fig.) ik weet niet, wat hij in zijn schild voert, welke geheime bedoelingen hij heeft;
4. bord met opschrift, als versiering enz.; schild van een scheurkalender, stuk (bedrukt) karton waarop het blok is vastgehecht;
5. uithangbord;
6. harde, hoornachtige plaat die (een deel van) het lichaam van sommige dieren bekleedt, dekschild;
7. (bouwkunst) dakvlak;
8. (ook: zetelaar), gouden Franse munt (écu) ingevoerd in 1337, het oudste goudstuk dat in groot aantal in de Nederlanden circuleerde en daar door vrijwel alle vorsten werd geïmiteerd (klinkaart);
9. (geologie) stabiel continentaal gebied.

GEOLOGIE

Schilden zijn opgebouwd uit precambrische metamorfe en stollingsgesteenten en vormen de kernen van de continenten. Men onderscheidt het Canadese (of Laurentische) schild dat ook Groenland omvat, het Braziliaanse, Baltische (Noord-Europa), Afrikaanse, Indische, Siberische, Australiische en Antarctische schild. Door continentverschuiving is hun onderlinge positie grondig gewijzigd.

HERALDIEK

Een schild is het belangrijkste attribuut van een wapenvoorstelling. Het schild is de basis, in kleur of metaal, waarop een of meer heraldische emblemen zijn aangebracht. De vorm is sterk aan modestijlen onderhevig geweest. De oudste zijn de zgn. vroegen laatgotische schilden (12e–15e eeuw); tegen eind 15e eeuw werd een renaissanceschild meer gewaardeerd. Later ontwikkelde zich een reeks vormen in barok-en rococostijl, die nauwelijks nog herinneren aan de oorspronkelijke functie: ridderschild in het gevecht.

Het aan de onderzijde accoladevormig eindigende schild is zeer lange tijd de meest gewaardeerde vorm geweest. In de jongste tijd is de schildvorm van jonge (Afrikaanse) staten veelal ontleend aan die van een voor oude volksstammen karakteristiek strijdersschild.

Een ovaal schild werd gebruikt door geestelijken en gehuwde vrouwen; een ruitvormig schild is karakteristiek voor ongehuwde vrouwen.

Ter weerszijden van een wapenschild of erachter plaatst men dikwijls schildhouders. Zij behoren tot de uitwendige versierselen van het wapen.

MILITARIA

Het voetvolk had oorspronkelijk grotere schilden dan de ruiterij, maar later werden ze voor beide kleiner. Ze dienden als bescherming tegen bijl, speer, lans, pijlen enz. Nadat de vuurwapens een overheersende rol zijn gaan spelen, verdwenen de schilden. In recente tijd wordt de politie weer voorzien van schilden als bescherming tegen aanvallen met stenen e.d. ze zijn vervaardigd uit b.v. gevlochten riet of kunststof.