[Lat. sanctio, strafbepaling, sancire, onschendbaar maken, verbieden op straffe van], v. (-s),
1. bekrachtiging, erkenning of goedkeuring door een bevoegd gezag van een bestaande toestand of van een genomen besluit of maatregel: ergens zijn sanctie aan verlenen;
2. dwangmiddel, middel om de naleving van een voorschrift af te dwingen of als straf voor een overtreding.
VOLKENRECHT
In de statengemeenschap ontbreekt een centrale overheid met de uitsluitende bevoegdheid om sancties te hanteren. Daarom onderscheidt men in die gemeenschap en in het op die gemeenschap toepasselijke volkenrecht tussen individuele en collectieve sancties. Onder de eerste worden dwangmiddelen verstaan die door een individuele staat op eigen gezag tegenover een andere staat worden toegepast om zichzelf daarmee recht te verschaffen (eigen richting). Collectieve sancties worden daarentegen door meer staten gezamenlijk, meestal onder auspiciën van een internationale organisatie toegepast. Een andere onderscheiding is die tussen strafsancties en preventieve sancties.
De eerstgenoemde hebben een repressief karakter en worden toegepast nadat de betrokken staat rechtsregels heeft overtreden, d.i. zich niet aan zijn rechtsplichten heeft gehouden; de tweede bestaan uit middelen die een staat ertoe moeten dwingen zich niet aan zijn rechtsplichten te onttrekken. Vormen van volkenrechtelijke sancties zijn: represailles, embargo, economische boycot, gewapend optreden (oorlog). Een bijzondere vorm van sanctie in het volkenrecht, speciaal gericht tegen individuen, is de strafbaarstelling en bestraffing van oorlogsmisdadigers. Een voorbeeld van collectieve economische sanctie was die van Volkenbondsleden tegen Italië op grond van art. 16 Volkenbondspact in 1935, nadat Italië Ethiopië had aangevallen. In tegenstelling tot het Volkenbondspact zijn volgens het VN-handvest alle lidstaten verplicht hulp en bijstand te verlenen aan elk optreden waartoe de VN dwingend besluit. Het militaire optreden tegen Noord-Korea in 1950 geschiedde wel onder auspiciën van de VN, maar niet op grond van een dwingend besluit (Uniting for Peace Resolution). Andere VN-sanctieszijn die tegen Zuid-Afrika wegens de daar gevoerde apartheidspolitiek, en die tegen het onwettige regime van Ian Smith in Rhodesië.
LITT. M.L.Forlati Picchio, La sanzione nel diritto internazionale (1974); C.L.Brown-John, Multilateral sanctions in international law (1975).
