Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 31-01-2022

Rooms-katholieke staatspartij

betekenis & definitie

(RKSP), vm. Ned. politieke partij op rooms-katholieke grondslag, in 1926 ontstaan en in 1945 opgegaan in de Katholieke Volkspartij (KVP).

Het ontstaan van de RKSP kent een lange voorgeschiedenis. In de Noordned. Republiek misten de rooms-katholieken alle burgerrechten. In de 19e eeuw was nog lang van een politiek optreden van de rooms-katholieken als zodanig geen sprake. Zij slaagden er niet in tot een krachtige organisatie te komen, ook al door de onderlinge verdeeldheid ten aanzien van de vraag of men kon samenwerken met de liberalen. Tijdens de 19e eeuw zagen zij de protestanten als hun voornaamste vijanden, welk idee o.a. bevestigd werd bij de Aprilbeweging van 1853.

Steun van de liberalen bij het herstel van de kerkelijke hiërarchie, voordien bij de afschaffing van het recht van placet, leidde tot samenwerking met de liberalen, hoewel verschillenden, op grond van de pauselijke encycliek Mirari vos dit afwezen. Deze samenwerking kwam ten einde door de heroriëntatie van het liberalisme in antiklerikale richting, de veroordeling van het liberalisme in de encycliek Quanta cura (1864) met de daarbij behorende Syllabus errorum en de schoolstrijd. De papo-thorbeckianen verdwenen uit de Kamer. De definitieve breuk kwam in 1870, toen bijna alle liberalen stemden voor opheffing van het gezantschap bij de paus. Een begin van partijorganisatie ontstond in dat jaar door oprichting van de Rooms Katholieke Kiesvereniging Noord-Brabant. De periode na 1870 wordt gekenmerkt door het ontstaan van de coalitie met de protestanten, die vooral voorgestaan werd door Schaepman.

Deze slaagde erin in 1896 de rooms-katholieken te verenigen in een program gebaseerd op de encycliek Rerum novarum (1891). In 1904 kwam de Algemene Bond van Rooms-Katholieke Kiesverenigingen in Nederland tot stand, in 1917, na de invoering van de evenredige vertegenwoordiging, de Algemene Bond van Rooms-Katholieke Rijkskieskringorganisaties in Nederland. De in 1926 gevormde RKSP onderscheidde zich van de Bond door sterke centralisatie. In programmatisch opzicht kreeg de reorganisatie haar beslag in 1936, toen de RKSP een Algemeen Staatkundig Program formuleerde, gebaseerd op de pauselijke encyclieken en het neothomisme. Onder invloed van de encycliek Quadragesimo anno (1931) kwam het sociale element sterker naar voren in het streven naar de corporatieve staat. De R K S P is sinds 1945 voortgezet in de KVP.Belangrijkste figuren uit de RKSP waren Schaepman, Nolens, Aalberse en Ruys de Beerenbrouck.