stijlrichting die ca. 1922 in de kunst opkwam. De naam werd het eerst in Duitsland gebruikt.
Men wilde ermee aanduiden dat de nieuwe kunstvorm, in tegenstelling tot de steeds vormlozer en zakelijk onbegrijpelijker wordende scheppingen in b.v. bouwen schilderkunst, waarin supranaturalisme, dynamisme, essentialisme en dadaïsme de toon hadden aangegeven, weer de nadruk op de afbeelding van de zichtbare werkelijkheid wilde leggen. Maar dan niet in de ouderwets realistische of veristische, d.i. natuurnabootsende, zin. Men streefde naar vereenvoudigde en sterk geaccentueerde maar toch emotioneel weergegeven natuur. In de architectuur zijn de Van Nelle-fabriek te Rotterdam (J.A.Brinkman enL.C.vander Vlugt; 1928) en het vroege werk van J.J.Oud kenmerkend voor de nieuwe zakelijkheid, die onder invloed van Rietveld zich tot het functionalisme ontwikkelde. In België waren o.a. Stan Leurs, Huib Hoste en Victor Bourgeois belangrijk.
In de schilderkunst zijn de Duitsers O.Dix, A.Kanoldt en G.Schrimpf de voornaamste vertegenwoordigers. Enigszins vergelijkbaar met de nieuwe zakelijkheid in de schilderkunst is het magisch realisme.De benaming nieuwe zakelijkheid is ook wel in zwang voor de stroming in de fotografie in de jaren twintig, die het accent legde op zowel het objectief gebruik van het materiaal, als op de keuze van zakelijke onderwerpen. De stroming ontstond in Duitsland rond A.Renger-Patzsch, wiens werk in 15 banden verzameld is (o.a. Die Welt istschön; 1928). Andere fotografen van de nieuwe zakelijkheid zijn in Duitsland A.Sander, K.Blossfeld, H.Lerski e.a. De bekendste Ned. vertegenwoordiger is P.Schuitema, de bekendste Belgen zijn H.Lebeck, R.Huigens, C.Buyle en F.Doricks.
In de litteratuur kwam de nadruk te liggen op soberheid en zakelijkheid bij de weergave van de werkelijkheid, hetgeen bereikt werd door een strakke, harde stijl, door reducering van de subjectiviteit en het gevoel en door uitbanning van iedere vorm van ‘versiering’. De nieuwe zakelijkheid ontwikkelde een voorkeur voor actuele onderwerpen en voor de reportage als genre. Als belangrijkste vertegenwoordigers ervan kunnen in de Ned. litteratuur F. Bordewijk, P.van Ostayen en G.Walschap worden genoemd.
LITT. W.Schmied, Neue Sachlichkeit und Magischer Realismus in Deutschland 1918—38 (1969); F. Schmalenbach, Die Malerei der ‘Neuen Sachlichkeit’ (1973); E.Bertonati, Die neue Sachlichkeit in Deutschland (1974).
