Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 13-12-2021

Negenjarige Oorlog

betekenis & definitie

Europese Oorlog (1688—97), waarin het overwicht van Frankrijk werd bedreigd door een coalitie van het Duitse Keizerrijk, de Ned.Republiek, Engeland, Spanje, Brandenburg en andere staten. Keizer Leopold I, die tegelijkertijd in een strijd met de Turken was verwikkeld, had reeds in 1686 met Spanje, Zweden en enige rijksvorsten de Augsburgse Liga gevormd tegen het Franse opdringen aan de Rijn.

Toen de Franse koning Lodewijk XIV in juli 1688 de Palts (die grondig werd verwoest) en het aartsbisdom Keulen binnenviel, volgde een oorlogsverklaring aan Frankrijk. Engeland, geregeerd door de pro-Franse katholieke Jakobus II, scheen afzijdig te blijven, maar in nov. bracht de Glorious Revolution daar de Ned. stadhouder Willem III, die reeds lang voor aaneensluiting tegen Frankrijk ijverde, op de troon. Engeland verenigde zich met de Republiek en de Liga in de Grote Alliantie van Wenen (1689), spoedig gevolgd door Savoye (1690). De Fransen behaalden overwinningen in de Zuidelijke Nederlanden: Fleurus (1690), Steenkerke (1692), Neerwinden (1693), ter zee bij Beachy Head (1690), in Noord-Italië en in Spanje.Maar Willem III versloeg Jakobus II bij de Boyne in Ierland (1690) en na de vernietiging van de Franse vloot bij La Hogue (1692) moest Frankrijk als zeemacht voor Engeland terugtreden. Na 1694 waren alle partijen de uitputtende oorlog moe. In 1696 wist Lodewijk door opoffering van de Alpenvestingen Pinerolo en Casale Savoye tot afval te brengen. Daarop begon hij besprekingen met Engeland en de Republiek, die resulteerden in de algemene Vrede van Rijswijk (1697). De Republiek bedong een voordelig handelstarief en het recht garnizoen in enige Zuidned. steden te leggen (Barrière traktaten), Willem III werd als Engels koning erkend en in het prinsdom Orange hersteld, terwijl Frankrijk van alle veroveringen slechts Straatsburg behield. Deze concessies werden door Lodewijk XIV als slechts voorlopig beschouwd, daar de hangende kwestie van de Spaanse erfopvolging een nieuwe krachtmeting in het uitzicht stelde. Spaanse Successieoorlog.

LITT: G.N.Clark, The Dutch alliance and the war against French trade 1688-97 (1923).