Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 13-12-2021

motivatie

betekenis & definitie

v.,

1. het motiveren of gemotiveerd zijn; het bepaald zijn van het gedrag door motieven;
2. geheel van de factoren (ook aandriften) waardoor het gedrag gericht wordt .

ETHOLOGIE

Met de term motivatie wordt aangeduid dat een dier niet onafhankelijk van de eigen inwendige toestand op prikkels uit de buitenwereld reageert. De term motivatie is om diverse redenen ingevoerd: een dier kan op dezelfde prikkel op verschillende tijdstippen aangeboden een verschillend sterke reactie vertonen, m.a.w. er zijn sterke fluctuaties in antwoordbereidheid op een prikkel. Verder valt er veelal een zgn. na-effect waar te nemen (het effect van een paar seconden baltsgedrag is vaak uren later nog merkbaar en meetbaar). Handelingen kunnen echter ook spontaan optreden ( vacuümreactie).

PSYCHOLOGIE

In het begrip motivatie zitten twee elementen verankerd: de richting die het gedrag zal nemen en de intensiteit van het gedrag. Bij het onderzoek naar de drijfveren van het gedrag is men tot allerlei indelingen gekomen. Zo onderscheidt men: drijfveren die bepaald worden door fysiologische behoeften (Eng.: needs), zoals honger en dorst; seksuele drijfveren; cognitieve drijfveren, zoals de behoefte om te exploreren en de behoefte om te manipuleren; sociale drijfveren zoals de prestatiebehoefte (Eng.: achievement).

In hoeverre drijfveren aangeboren zijn en in hoeverre aangeleerd, is moeilijk vast te stellen. Volgens sommige theorieën zouden alle drijfveren herleidbaar zijn tot een klein aantal aangeboren, fysiologisch bepaalde. Er zijn echter allerlei drijfveren (b.v. nieuwsgierigheid bij mens en dier) die moeilijk als zodanig zijn te beschouwen. Door sommige onderzoekers wordt een onderscheid gemaakt tussen intrinsieke en extrinsieke motivatie. Van intrinsieke motivatie spreekt men wanneer het verrichten van een handeling op zich voldoening schenkt, afgezien van bijkomende gevolgen zoals beloning, straf, waardering, status e.d. Indien iemand echter juist ter wille van de beloning enz. de handeling verricht, zegt men dat deze persoon extrinsiek gemotiveerd is. Van de psychologische theorieën over de motivatie dienen nog vermeld te worden: de hedonistische (waarbij de gedachte centraal staat dat elke handeling gemotiveerd wordt door het streven naar het aangename en het vermijden van het onaangename), en de psychoanalytische (die de motiverende krachten zoekt in psychische driften in de vorm van libido en agressie).

Een bekende vorm van motivatie-research is het onderzoek dat verricht wordt om inzicht te krijgen in de drijfveren die aan het koopgedrag van mensen ten grondslag liggen.

LITT. C.N.Cofer en M.H.Appley, Motivation (1964); E.J.Murray, Motivation and emotion (1964); M.D.Vernon, Human motivation (1969; Ned. vert. De menselijke motivatie, 1971); C.N. Cofer, Motivation and emotion (1972); H.C.J.Duijker en A.C.Dudink, Leerboek der psychologie (1976).