hoofdstad van Spanje en van de gelijknamige prov. (8002 km2, 3,8 mln. inw.), midden op de Spaanse Hoogvlakte, aan de Manzanares in Nieuw-Castilië, 3,1 mln. inw. De stad is omgeven door een uitgestrekte vlakte, boomloos, behalve in de omgeving van de stad.
Er treden grote temperatuurverschillen op en het klimaat is onaangenaam.Madrid is het regerings-, handels-en industriecentrum van Spanje. Er zijn grote banken, verzekeringsmaatschappijen en handelshuizen gevestigd. De industrie omvat machinebouw, spoorwegmaterieel, autos, vrachtwagens, tractoren, elektrotechnische apparaten, chemicaliën, plastics, glas, keramiek, uitgeverijen en drukkerijen. Toch heeft Madrid ondanks een vrij stormachtige industriële ontwikkeling sinds de Burgeroorlog nog overwegend het karakter van een ambtenarenstad behouden. De stad met de luchthaven Barajas is een verkeersknooppunt.
De stadskern, gelegen op de linkeroever van de Manzanares, heeft deels het oude karakter bewaard met nauwe bochtige straten, maar bij de Plaza de Oriente ging dit reeds begin 19e eeuw verloren. Dit plein grenst aan het koninklijk paleis (deels als museum ingericht), op de plaats van de vroegere Moorse burcht. Het oude middelpunt vormt de Plaza Mayor, ontstaan in de 17e eeuw, toneel van stierengevechten en toernooien. Van hier doorsnijdt de Calle de Toledo met de kathedraal San Isidro (17e eeuw) het zuidwestelijke stadsdeel. De Calle de Atocha loopt van de Plaza Mayor naar de zuidoostelijke delen. In de buurt hiervan staat de Real Academia de la Historia (met museum en bibliotheek).
De Puerta del Sol is het hoofdplein en brandpunt van het uitgaansleven in Madrid. Oostelijk daarvan bevindt zich de Academia de Bellas Artes (schilderijen o.a. van Murillo, Ribera en Goya). Naar het noorden nieuwe stadsgedeelten met het Museo de Ciéncias Naturales (18e eeuw) en de universiteit (1836 vanuit Alcald de Henares verplaatst), waarvan het gebouwencomplex als het ware een afzonderlijk modern stadsdeel vormt. Hier ligt ook het voetbalstadion Santiago Bernabeu (125000 plaatsen) tussen de wijken Tetuén, Cuatro Caminos en Chamartin de la Rosa. De zuidelijke stadsdelen worden omsloten door een ring, die uitkomt bij de Paseo del Prado. Hier treft men aan de westzijde paleizen van de hoge adel en aan de oostzijde tuinen en openbare gebouwen aan, o.a. de Jardin Botónico en het grote park van Madrid (El Retiro).
Bekende openbare gebouwen zijn o.a. het Prado, de Beurs, de bibliotheek en het oudheidkundig museum. Madrid groeit snel met fraai aangelegde nieuwe wijken in het zuiden en westen aan de overzijde van de Manzanares: Humera, Carabanchel Bajo, Carabanchel Alto, Usera. De ontwikkeling van de industrie geeft een stimulans aan een aantal van deze voorsteden, voorts aan Chamartin de la Rosa in het noorden. In het oosten ligt de woonwijk Ciudad Lineal.
GESCHIEDENIS. Blijkens opgravingen was de plaats van Madrid reeds bewoond in het Paleolithicum. In de Romeinse tijd bestonden er villae op de rechteroever van de Manzanares. Pas in de Moorse tijd verrees er een sterkte op de linkeroever, op de plaats van het koninklijk paleis. In de 10e eeuw bestond er een kleine nederzetting (Majrit; Majoritum), die in 1083 door Alfonso VI van Castilië op de Moren werd veroverd. Op het eind van de 15e eeuw werd Madrid residentie, in 1561 zetel van de regering.
Op 2.5.1808 gaf een volksopstand in Madrid het sein tot de guerrilla tegen de Franse bezetter. Madrid bleef tot 1814 in Franse handen. Tijdens de Spaanse Burgeroorlog (1936-39) was Madrid in republikeinse handen en werd langdurig belegerd; op 29.3.1939 moest de stad zich overgeven. LITT. J.Lucas-Dubreton, Madrid (1962); C.Gonzales Ruano, Madrid (1966); A.Dieterich, Madrid und seine Umgebung (1975).
