I. (leed, heeft geleden), (overg.)
1. dulden, verdragen, verduren, uithouden: dat wilden zij niet lijden
2. toestaan, vergunnen, gedogen: het kan bij hem wel wat lijden, hij wordt niet gauw boos; het kan daar tegenwoordig!, er is daar blijkbaar geen gebrek; dat kan niet lijden ,dat kan niet zijn, (ook) dat kan ik niet betalen; de zaak lijdt geen uitstel; het lijdt geen twijfel;
3. verdragen, houden van iemand of iets: ik kan de man wel lijden, hij is een beste kerel; ik mag het wel ik heb er niets tegen, ik zou het wel willen;
4. ondervinden, ondergaan: vervolging, miskenning, pijn, honger, dorst, koude, verdriet schipbreuk lijden; een nederlaag lijden; schade, nadeel lijden; armoe lijden;
5. in ellende verkeren, smart ondervinden: onder iets; strijden en lijden; lijdende zijn, ziek zijn; aan, het in de bep. genoemde als kwaal of gebrek hebben: ze leed aan dezelfde kwaal als haar moeder; (van zaken) het werk lijdt aan onsamenhangendheid; te lijden hebben, ook voor: aan sterke slijtage onderhevig zijn: die touwen hebben veel te lijden;
6. schade ondervinden: de plant heeft van de nachtvorst geleden; door de regen hebben de wegen erg geleden;
II . onbep. w. als zn., het ondergaan van smart, ellende: het lijden en strijden van de mensheid; ziekte: heden overleed na een lang en smartelijk -, de heer A.; het lijden van Christus, zijn kruisdood; nu is hij uit zijn nu lijdt hij niet meer; m.n. nu is hij dood; na komt verblijden, na regen komt zonneschijn.
In de godsdienstgeschiedenis wordt het lijden verschillend tegemoetgetreden, overeenkomstig het antwoord op de vragen: waarvandaan? waarom? waartoe? Wordt het lijden gezien als afkomstig van een god of kracht, dan vervult men riten, offers, spreuken en gebeden; vaak komt daarbij als oorzaak een overtreding van de mens in het vizier. In India wordt het bestaan als zodanig als lijden gezien; naast riten, offers en spreuken spelen ascese en meditatie vaak een rol om van het lijden los te komen. Wordt het lijden gezien als een noodlot, zoals door de antieken, dan wordt het gelaten aanvaard of ziet men er een uitdaging tot moed (en dus roem) in. In de bijbel wordt het lijden wel gezien als straf voor zonden, maar tevens als verborgen weg tot Gods heerlijkheid. In de lijdende knecht des Heren bij Jesaja krijgt het lijden verzoenende waarde (Ebed Jahwe), door de schrijvers van het NT op Christus toegepast.
