(kromp, heeft en is gekrompen),
I. (onoverg.)
1. een geringere uitgebreidheid krijgen, zich samentrekken door het verlies of het opnemen van vocht, onder inwerking van temperatuursverhoging of -verlaging enz.: laken krimpt in water; hout krimpt door droogte; van de spieren: levend gesneden vis krimpt;
2. (van levende wezens of hun lichaam) zich werkelijk of denkbeeldig samentrekken, krommen, ten gevolge van een onaangename aandoening van lichaam of geest: hij krimpt van pijn, van de koude; het hart krimpt van verdriet;
3. kleiner, minder worden doordat er iets af gaat: zijn vrije uren krompen voortdurend, werden voortdurend minder in aantal; de maan is aan het —, afnemen;
4. van de wind: minder ruim worden, teruglopen, d.w.z. tegen de draaiingsrichting van de wijzers van een uurwerk in, door het noorden naar het westen of door het westen naar het zuiden gaan:
de wind was oost, maar ’s middags is hij gekrompen; II. (overg.) doen samentrekken (e), ook van laken: men moet dit laken — voor men het kan gebruiken.
(e) Krimpen is in de werktuigbouwkunde een veel gebruikte methode om onderdelen met gat en penvorm vast aan elkaar te bevestigen. De middellijn van de pen of as is groter dan die van het gat. Het verschil (een negatieve speling) is de krimpovermaat. Bij het krimpen wordt een van de onderdelen zodanig thermisch behandeld, dat een positieve speling ontstaat, waardoor het ene onderdeel op het andere geschoven kan worden; b.v.
1. de as-overmaat verkleinen door middel van sterk afkoelen in vloeibare stikstof (-196 °C) of met droogijs (vast kooldioxide) in vloeistof voor gelijkmatige warmteoverdracht, b.v. alcohol, aceton of trichlooretheen (0 °C tot -79 °C);
2. vergroten door het metaal te verwarmen tot 200—300 °C. Nadat de onderdelen ineengeschoven zijn, laat men ze weer op normale temperatuur komen. Beide onderdelen worden elastisch vervormd. De middellijn van het gat groter, die van de as kleiner. Op het contactvlak is een hoge vlaktedruk ontstaan die de verbinding zijn sterkte geeft.
Het krimpen wordt veel toegepast om bronzen lagerbussen in loopwielen e.d. stootbestendig te bevestigen. Spoorwagonwielen en turbine wielen worden eveneens vast op hun assen gekrompen, waardoor een betere bevestiging wordt verkregen dan door middel van spieverbinding. Krimpen is eenvoudig en betrekkelijk goedkoop.
