Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 27-06-2020

konvooi

betekenis & definitie

[→Fr.], o. (-en),

1. dekking, gewapend geleide, krijgsgeleide, m.n. geleide van één of meer oorlogsschepen ter bescherming of dekking van koopvaardijschepen (e): onder — zeilen;
2. de gezamenlijke schepen die onder geleide varen, eventueel met inbegrip van het geleide zelf;
3. transport van krijgsbehoeften naar een legerafdeling te velde of naar een vesting;
4. (hist.) bedrag te betalen voor vrijgeleide bij de koopvaart, later zoveel als recht geheven van in-en uitgaande goederen: konvooien en licenten;
5. (spoorwegen) reeks van aaneengekoppelde spoorwagens die naar een station gedirigeerd worden (niet hetzelfde als trein);
6. (gew.) trein.

(e) Het vormen van een konvooi heeft in vroeger eeuwen zeer goede diensten bewezen, o.a. tegen zeeroverij. In oorlogstijd werden aan het konvooi oorlogsschepen toegevoegd (reeds in 475 v.C. door Athene toegepast ten opzichte van de Perzische vijand), die in het bijzonder met de bescherming van koopvaarders waren belast; hetgeen niet wegnam dat de bewapende koopvaardijschepen wel degelijk een eigen en belangrijke rol bij een gevecht hadden te spelen.

Met de komst van het mechanisch voortbewogen schip scheen het systeem te hebben afgedaan. Toen echter in de Eerste Wereldoorlog de verliezen aan koopvaardijschepen tot ondraaglijke hoogte stegen als gevolg van de door de Duitsers gevoerde onbeperkte onderzeebootoorlog, heeft de Britse admiraliteit naar het konvooisysteem teruggegrepen.

De resultaten waren boven verwachting gunstig. In de Tweede Wereldoorlog is, gezien deze ervaring, het konvooisysteem onmiddellijk weer ingevoerd en de gehele oorlog volgehouden.

Het systeem heeft als voordeel dat het aantal doelen, dat zich voor onderzeeboten voordoet, zeer drastisch vermindert. En, hoewel de prooi begeerlijk lijkt, is deze beschermd door een aantal juist voor de vernietiging van de onderzeeboot uitgeruste oorlogsschepen. De praktijk bewees dat de konvooien onderzeeboten in grotere aantallen aantrokken, de ‘wolfpacks’, dus de overige zeegebieden naar verhouding rustiger maakten, terwijl de onderzeeboten bovendien gemakkelijker aan te vallen en te vernietigen waren. Er ontwikkelde zich een zeer gespecialiseerde tactiek, zowel voor de bescherming als voor het aanvallen van een konvooi. Het systeem heeft echter ook grote bezwaren, die vnl. zijn gelegen in de enorme stijging van de tonnagebehoefte voor de oorlogstransporten. Het verzamelen van een konvooi heeft nl. tot gevolg dat vele schepen geladen liggen te wachten tot alle eenheden aanwezig zijn, wat een zeer groot aantal nutteloze ligdagen oplevert.

Verder moet de snelheid van het konvooi noodzakelijkerwijs afgestemd zijn op die van het langzaamste schip. Aan dit laatste bezwaar werd ten dele tegemoet gekomen door de vorming van langzame en snelle konvooien, terwijl zeer snelle schepen (Queen Mary, Queen Elisabeth, e.a.) buiten konvooiverband hun reizen maakten.

De toekomstige ontwikkeling baart de zeemogendheden vele zorgen, want het onderzeebootgevaar is zeker niet afgenomen, terwijl de voortgang in de wapentechniek juist tot spreiding van doelen dwingt, →escortegroep.