Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 27-06-2020

Johannes de Doper

betekenis & definitie

in het NT boeteprediker, volgens Luc. 1 geboren als zoon van Elisabeth en de priester Zacharias, in een stad of district van Juda. Johannes was nazireeër en groeide op in de woestijn van Juda, in eenzaamheid, ascetisch levend.

Zijn optreden deed denken aan de profeet Elia. Hij deed een geweldige opwekking ontstaan door boeteprediking en bekeringsdoop als voorbereiding op de komende Messias. In de doop eiste hij ook de verootmoediging van echte Israëlieten, die zoiets alleen van heidenen vorderden. Vooral trad hij op bij de Jordaan. Ook Jezus liet zich door hem dopen. Johannes verwees zijn leerlingen toen naar Jezus.

Johannes werd later door Herodes Antipas gevangen gehouden (volgens Flavius Josephus in de vesting Machera). In de gevangenis zond hij zijn leerlingen tot Jezus met de vraag:Zijt gij het die komen zou, of hebben wij een ander te verwachten? (Matt.11,2 vlg.). Tenslotte werd hij op aandringen van Herodias onthoofd (Mare.6,17—29; 11,32).ICONOGRAFIE. Johannes de Doper wordt afgebeeld als kind met een kruisvaantje (renaissance, o.a. bij Rafaël en Leonardo da Vinci), of als bebaarde asceet met lam en kruisstaf, waarop de woorden Ecce agnus Dei (zie het lam Gods). Van zijn levensloop werden op doopvonten en in doopkapellen (in reliëfs van A.Pisano, Florence, en van Donatello, Siena), de belangrijkste gebeurtenissen uitgebeeld: zijn optreden in de woestijn, de doop van Christus, de dans van Salome, zijn onthoofding. In de late middeleeuwen werd de schaal met het hoofd van Johannes een apart thema, dat in reliëfvorm boven de deur van doopkapellen werd aangebracht (b.v. de Sint-Bavo, Gent). LITT. C.Kraeling, John the Baptist (1951); P.van Royen, Jezus en Johannes de Doper (1953); R. Schütz, Johannes der Täufer (1967); W.Wink, John the Baptist in the gospel tradition (1968); .Becker, Johannes der Täufer und Jezus von Nazareth (1972).