v. (-en), balans en winsten verliesrekening, met als bijlage de toelichting op deze stukken; onderdeel van het →jaarverslag van een vennootschap.
(e) Bij een bedrijf bestaat de jaarrekening uit de →balans en de →winsten verliesrekening, vergezeld van een toelichting. Deze stukken worden opgesteld door het bestuur, enerzijds voor intern gebruik, anderzijds voor het af leggen van rekening en verantwoording over het in de verslagperiode gevoerde beheer. Met het oog op laatstbedoelde functie bestaan in vele landen voorschriften omtrent vorm, inhoud en openbaarmaking.
In Nederland is in de Wet op de Jaarrekening van Ondernemingen van 10.9.1970 (Stb. 414, inwerking 1.5.1971) een aantal bindende voorschriften gegeven, waaraan de jaarrekening van NVS, bepaalde BVS (→besloten vennootschap), coöperatieve verenigingen, onderlinge waarborgmaatschappijen en landbouwkredietbanken met ingang van de jaarrekening over 1971 moeten voldoen. Het doel van de wet is degenen die in het kapitaal deelnemen en anderen, zoals crediteuren, een zo getrouw mogelijk inzicht in de (financiële) positie van de betrokken onderneming te geven. De wet geeft gedetailleerde voorschriften ten aanzien van inrichting en inhoud van balans, balansposten en hun onderverdeling en de toelichting daarop, winsten verliesrekening en de toelichting daarop, met in beginsel de verplichting tot publikatie van o.a. omzetcijfer, lonen en sociale lasten, bedrijfsresultaat, winst of verlies vóór belastingheffing, voorziening voor belastingen, bezoldiging van commissarissen, winstbestemming.
De jaarrekening van NVS en van sommige BVS moet onderworpen worden aan een onderzoek door een door de algemene vergadering van aandeelhouders benoemde registeraccountant of daarmee door de minister van Economische Zaken gelijkgestelde deskundige. Bij concerns bestaat echter voor werkmaatschappijen onder bepaalde omstandigheden de mogelijkheid tot vrijstelling van de verplichting tot accountantscontrole. Ten aanzien van de openbaarmaking van de jaarrekeningen worden in het WvK regels gegeven. Volgens nieuw art. 42a is elke NV tot publikatie van haar volledige jaarstukken, d.i. deponering bij handelsregister binnen acht dagen na vaststelling of goedkeuring, verplicht; voor zover zij dat voorheen niet was, voor het eerst op ui terlijk 28.1.1973, aanvangende met de publikatie van de jaarstukken over het boekjaar, waarin 11. 9.1970 viel. Voor BVS geldt in het algemeen geen publikatieplicht; slechts voor bepaalde BVS bestaat een integrale, dan wel een beperkte publikatieplicht. Teneinde aan de publikatieplicht te ontkomen, werden vele NVS vóór ultimo 1972 in BVS omgezet.
Alle jaarrekeningen moeten binnen vijf maanden (voor coöperatieve verenigingen zes maanden) na afloop van een boekjaar door het bestuur worden opgemaakt en aan de algemene vergadering van aandeelhouders ter vaststelling of goedkeuring worden voorgelegd (artt. 42, 52g, 52m); deze kan echter op grond van bijzondere omstandigheden deze termijn verlengen. Iedere belanghebbende of de procureur-generaal bij het gerechtshof te Amsterdam, die meent dat de jaarrekening van een onderneming niet aan de wettelijke eisen voldoet, kan de betrokken onderneming dagvaarden voor de ondernemingskamer van het gerechtshof te Amsterdam. Deze kan herziening van de jaarstukken volgens haar aanwijzing of opstellen van toekomstige jaarstukken volgens haar aanwijzingen verlangen. Het niet opvolgen van de uitspraak is een economisch delict. De mogelijkheid van cassatie is voorzien. LITT. R.S.Gynther, Accounting for price-level changes, theory and procedures (1970); Maandbl. voor Accountancy en Bedrijfshuishoudkunde, Jaarrekeningnummer (1970); Het nieuwe vennootschapsen ondernemingsrecht (1971); Hoofdlijnen van het nieuwe vennootschapsen ondernemingsrecht (1971); J.W.van Belkum, De wet op de jaarrekening in perspectief (1974); W.Weima, Actie en reactie rond de jaarrekening (1975); P.Sanders, G.
L.Groeneveld en R.Burgert, De jaarrekening nieuwe stijl (2e dr. 1975); Rep. of the Inflation Accounting Committee, Inflation accounting (Sandilands Report, 1975); S.Davidson, C.P.Stockney en R.L. Weil, Inflation accounting, a guide for the accountant and the financial analyst (1976); H.Beckman en C.A.Buningh, De jaarrekening, bedrijfsecon., jur. en fisc. asp. (2e dr. 1977).
In België werd op 1.1.1976 de Wet met betrekking tot de Boekhouding en de laarrekeningen der Ondernemingen van kracht. Het is een kaderwet die nieuwe oriënteringen voorschrijft, een uitzonderlijk stelsel voorziet ten behoeve van kleine en middelgrote ondernemingen, en, wat de uitvoering betreft, moet worden gevolgd door een aantal KBs. Voordien moesten de NVS jaarlijks hun balans en verliesen winstrekening in het staatsblad publiceren. De voorschriften inzake normen waren zeer beknopt: minimaal zes balansposten volstonden, terwijl omtrent de winsten verliesrekening niets werd gespecificeerd. Hierdoor is de beschikbare informatie over Belg. ondernemingen gering in vergelijking met die uit de omringende landen. Voor bepaalde soorten vennootschappen, zoals banken en spaarkassen, waren reeds vele jaren strengere publikatienormen voorgeschreven.
Het KB van 8.10. 1976 bepaalt dat de jaarrekening moet omvatten de gedetailleerde balans, de resultatenrekening en de toelichting, die een geheel vormen. Het KB is gebaseerd op het ontwerp van vierde richtlijn van de EG, en stelt de voorschriften dan ook tegen de achtergrond van de ondernemingen en hun functie in de maatschappij. Het streeft tevens naar een betere integratie van de jaarrekening van de ondernemingen in de nationale rekeningen; overwogen wordt dan ook publikatie van een zgn. financieringstabel voor te schrijven waardoor de inkomsten en uitgaven te zien zijn. Het KB is voor het eerst van toepassing voor het boekjaar 1977. Het ligt verder in de bedoeling de publikatieplicht in het Stb. op te heffen en te vervangen door de neerlegging van de balansen bij de griffie van de handelsrechtbanken van waaruit zij aan een Centrale voor Jaarrekeningen zouden worden doorgespeeld.
