(Eng.: content analysis), v. (-n, -s), in de sociale wetenschappen een onderzoekstechniek om uit teksten of afbeeldingen gevolgtrekkingen te kunnen maken over de producenten of consumenten ervan.
(e) Inhoudsanalysen worden toegepast op boekteksten, kranteartikelen, gespreksverslagen enz. of op afbeeldingen, zoals schilderijen en films. Daartoe worden bepaalde kenmerken van deze boodschappen op een systematische, objectieve en kwantitatieve manier bestudeerd. De kwantitatieve inhoudsanalyse is in het begin van de 20e eeuw ontstaan in kringen van de Amerikaanse journalistiek. Via een analyse van oorlogspropaganda introduceerde H.D.Lasswell haar in 1927 in de politicologie, na 1940 maakte zij haar entree in de overige sociale wetenschappen. De kwaliteit van een inhoudsanalyse staat of valt met de kwaliteit van het gebruikte codeboek. Dit bestaat uit een op de probleemstelling toegespitst stelsel van categorieën (b.v. sociaalemotioneel gedrag, doel-middelgedrag, objectdetaillering), die worden toegekend aan bepaalde verzamelingen van tekens (woorden, zinnen, afbeeldingselementen) in de boodschap.
Met behulp van dit codeboek worden de teksten of afbeeldingen gecodeerd, d.w.z.: nagegaan wordt waar en hoe vaak de termen voor de onderscheiden categorieën optreden. Op de zo verkregen gegevens kunnen dan beschrijvende of toetsende statistische technieken worden toegepast. Zo stelden De Charms en Moeller (1962) een continue daling vast van het aantal moraliserende opmerkingen in de leesboeken die van 1800-1950 in gebruik waren op Amerikaanse lagere scholen. McClelland vond (1961) voor de periode 900 V.C.-100 v.C. in het oude Griekenland een verband tussen de hoeveelheid indicaties voor prestatiebehoefte in teksten en de uitgebreidheid van het handelsgebied. Aronson onderzocht (1962) dezelfde relatie, maar bepaalde de voor een fase karakteristieke prestatiemotivatie via een analyse van de versieringen op Griekse vazen. In de jaren zestig is de automatisering van de inhoudsanalyse van teksten door middel van computers belangrijk geworden. De gedragsneerslagen kunnen na ponsing door de computer aan de hand van zeer uitgebreide codeboeken verwerkt worden.
In elke kwantitatieve inhoudsanalyse neemt men aan dat de mate van voorkomen van een woord of thema op de een of andere wijze indicatief is voor een individu, groepering of cultuur. Het is soms zeer moeilijk te bepalen of deze veronderstelling wel gerechtvaardigd is. Het belang van deze methode is m.n. gelegen in het enorme aantal documenten en afbeeldingen dat beschikbaar is, alsmede in het objectieve karakter van de bewerkingswijze, die tevens een zekere automatisering mogelijk maakt, →historische psychologie.
LITT. P.Stone e.a., The general inquirer: a computer approach to content analysis (1966); O.Holsti, Content analysis for the social Sciences and humanities (1969); H.Kempen, Psychologische inhoudsanalyse van collectieve gedragsneerslagen (in: Nijmeegs Tijdschr. voor Psychologie, 19, p.221—24.
