[→Gr. hermeneutike techne, kunst van het interpreteren], v., theorie van de uitlegging van het een of ander document, onverschillig van welke aard; vandaar de methode van iedere geesteswetenschap om haar eigen object te leren begrijpen. (e) De hermeneutiek heeft een belangrijke rol gespeeld bij het verstaanbaar maken van klassieke teksten (→filologie) en bij de interpretatie van oude wetteksten. Zij heeft zich echter vooral ontwikkeld als theologische wetenschap, die de grondslagen vastlegde en behandelde voor een juiste →exegese van de Heilige Schrift.
Vanaf de 2e eeuw onderscheidde men naast de letterlijke betekenis van de bijbeltekst ook een diepere zin (→allegorese), alsmede een typologische zin van het OT. Een bijbelse hermeneutiek werd extra belangrijk door de Reformatie met haar beklemtoning van het Schriftgezag. In de moderne tijden werd zij vaak een puur rationalistische bijbelkritiek; in de 20e eeuw spitst zij zich toe op de problemen rond de christologische uitleg van het OT en de →ontmythologisering van de evangeliën (→Bultmann).Met de Verlichting kreeg de hermeneutiek ook aandacht in de filosofie, waar zij ontwikkeld werd tot een algemene betekenisleer, geldend voor alle uitdrukkingsverschijnselen en voor de geesteswetenschappen die deze verschijnselen tot voorwerp hebben. Na de Tweede Wereldoorlog heeft m.n. de Duitse filosoof H.G.→Gadamer een grote reputatie gekregen als filosoof van de interpretatie. Zijn studie Wahrheit und Methode (1960) leidde tot een hernieuwde discussie rond de filosofische hermeneutiek, zowel in de →fenomenologie en het →structuralisme als in de sociale wetenschappen (→Habermas).
Li TT. E.Rothacker, Logik und Systematik der Geisteswissenschaften (1947); R.Bultmann, Das Problem der Hermeneutik (in: Glauben und Verstellen II, 1952); M.de Jonge, Theologie als hermeneutiek (in: Revolte in de theologie, 1968); H. Gadamer, Wahrheit und Methode (3e dr. 1972).
