[→Fr.],
I. zn. v., wetenschap die het ontstaan, de ontwikkeling en de toepassing van geslachten familiewapens bestudeert (e);
II. bn., (ook: heraldisch), de heraldiek betreffend, wapenkundig: heraldieke termen; de heraldieke kleuren zijn: keel (rood), (l)azuur (blauw); sinopel (groen); purper; sabel (zwart); goud (geel); zilver (wit); een stuk, herautstuk.
(e) De heraldiek is een hulpwetenschap van de geschiedenis. De voornaamste bronnen zijn wapenboeken, zegels, munten, miniaturen, geschilderde familieportretten, grafstenen, notariële archieven enz. In Frankrijk vond de heraldiek haar eerste wetenschappelijke beoefenaren. In Duitsland was het de theoloog P.J.Spener, die in de 17e eeuw als eerste de heraldiek beoefende en een zekere systematiek opstelde. Sedert de 15e eeuw (1416: Clément Prinsault) kwam een bijzondere heraldieke terminologie (→blazoenering) in zwang, die over geheel Europa toepassing vond. L.P.C.van den Bergh en J.B.→Rietstap hebben in het midden van de 19e eeuw een zo veel mogelijk Ned. terminologie opgesteld (die in de moderne tijd weer wordt verlaten voor meer algemeen gangbare taal), terwijl Rietstap bovendien de beoefening van de heraldiek in Nederland op geheel eigen leest schoeide; hij was een der oprichters van het Genealogisch Heraldisch Genootschap De Nederlandsche Leeuw (1883), sedert 1933 Koninklijk Ned.
Genootschap voor Geslachten Wapenkunde geheten. De beoefening van de overheidsheraldiek (wapens, vlaggen, zegels enz., gehanteerd door de overheid) is in Nederland gecentreerd bij de Stichting voor Banistiek en Heraldiek. Friesland heeft een eigen Rie foar Heraldyk van de Fryske Akademy. België kent de Office Généalogique et Héraldique de Belgique (Brussel) en de Vlaamse Vereniging voor Familiekunde (Antwerpen). Er bestaat een (besloten) gezelschap van heraldici, dat zijn leden kiest bij wijze van onderscheiding voor de heraldische verdiensten, de Académie Internationale dHéraldique, gevestigd in Parijs. De heraldiek staat in nauwe relatie met de →genealogie, de zegelen muntkunde, de kostuumkunde, en komt op het terrein van de meeste wetenschappen.
Tot het midden van de 20e eeuw vormden vlaggen en vaandels nevenonderwerpen uit de heraldiek; sedertdien heeft de studie daarvan zich ontwikkeld tot een zelfstandige discipline, de →banistiek. LITT. E.Gevaert, Lhéraldique (1923); J.L.M. Graafland, Herald. encycl. (1932); J.C.P.W.A. Steenkamp, Herald. vademecum (2 dln. 1940-41); J.B.Rietstap, Handb. der wapenk. (geheel opn. bewerkt door C.Pama, 1961); H.W.M.J.Kits Nieuwenkamp, Encycl. van de heraldiek (1961); A.C. Fox-Davies, Compl. guide to heraldry (7e dr. 1962); Wappenfibel. Handb. der Heraldik (1967); C.Pama, Heraldiek en genealogie (1969); J.A.de Boo, Heraldiek (2e dr. 1974).
