Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 27-06-2020

heilige boeken

betekenis & definitie

geschriften in allerlei culturen die met eerbied werden beschouwd en waaraan men meestal veel gezag toekende. Het is echter beter de term te beperken tot die heilige boeken welke normatief zijn voor leer en leven van een religieuze gemeenschap.

Zo zijn er naast tenach (jodendom) en de bijbel (christendom) te noemen: de koran (islam), de Avesta (mazdeïsme), het tripitaka (boeddhisme), de Vedas en latere Upanishads en het Bhagavadgita (hindoeïsme), het boek van Mormon (heiligen der laatste dagen). Al deze boeken worden beschouwd als geïnspireerd door de godheid, soms zelfs als letterlijk dictaat (b.v. de koran), en dus met absolute autoriteit bekleed, onfeilbaar, zonder innerlijke tegenspraak, op alle vragen antwoord gevende. De godsdiensten die zon heilig boek hebben, noemt men gewoonlijk boekreligies, welke naam echter niet tot zijn recht laat komen dat er aanmerkelijke verschillen zijn wat de plaats en de functie van het boek in onderscheiden godsdiensten aangaat. Het christendom b.v. is geen boekreligie in de zin waarin dat van de islam geldt; in het christendom staat niet het boek, maar de persoon van Christus centraal, in de oude islam staat de koran centraal, en niet de figuur van Mohammed. In een echte boekreligie wordt het heilige boek zelf (en niet alleen de inhoud) met religieuze eerbied beschouwd, die zelfs tot regelrechte boekverering (bibliolatrie) kan worden. Het meest extreme voorbeeld daarvan vormt de gemeenschap van de sikhs (India), voor wie hun heilige boeken, de adi-granth of granth-sahib (Heer Granth!), een goddelijke tegenwoordigheid zijn, op dezelfde wijze vereerd als de godsbeelden in andere religies.

Als onderstroming komen bibliolatrische gebruiken in alle godsdiensten voor. Ook in het christendom werden en worden bijbelteksten als amulet gebruikt; men legde een bijbel op het hoofd van een zieke, opdat de kracht ervan hem zou genezen; men liet de bijbel ergens openvallen, en de tekst waarop het eerst het oog viel, gold als een orakel van Godswege, enz. →boek. LiTT. H.W.Obbink, Het heilige boek (1940); A. C.Bouquet, Sacred books of the world (1954); G. Lanczkowski, Heilige Schriften (1956).