eigenlijk: Giovanni Battista Bernardone, Italiaans heilige en ordestichter, *1181/82 Assisi, ♱3.10.1226 Assisi; zoon van een vermogend lakenhandelaar. Franciscus had een onbezorgde en lichtzinnige jeugd, totdat hij na een jaar krijgsgevangenschap te Perugia (1202) en een ernstige ziekte tot inkeer kwam.
Hij ging zorgen voor armen en zieken en kwam daardoor in conflict met zijn vader, die hem in 1206 onterfde. Franciscus koos voor ‘vrouwe Armoede’ en trok zich terug als kluizenaar. Hij kreeg vele gezellen (→franciscaan). In 1213 wilde Franciscus als missionaris naar Syrië en Marokko, maar schipbreuk deed hem terugkeren. In 1219 vergezelde hij een kruisvaardersleger naar Damiate (Doemjat) in Egypte, waar hij voor de kalief preekte. In 1224 trok Franciscus zich terug op de Monte Alverna, ten noorden van Assisi, waar hij de stigmata van de lijdende Christus ontving (→stigmatisatie).
Bijna blind, schreef hij in 1225 zijn Zonnelied, een poëtisch loflied op de schepping. Hij stierf in het door hem herstelde kerkje van Portiuncula. Twee jaar na zijn dood werd Franciscus heilig verklaard, door paus Gregorius IX, de vroegere kardinaal Hugolinus. Feestdag: 4 okt.Franciscus was het type van de ordestichter die zijn idealen niet geheel kon omzetten in een organisatie. In tegenstelling tot de vaak fanatieke armoedebewegingen van zijn tijd, gaf hij het armoede-ideaal een evangelische basis en richtte hij het op het Kind van Betlehem en de Man van Smarten (wat duidelijk gevolgen had voor de spiritualiteit, volksdevotie en iconografie van de verdere middeleeuwen). Het kloosterleven heeft Franciscus met zijn uitzwervende minderbroeders ambulant gemaakt. Daarmee schonk hij de kerk een zielzorgapparaat dat van grote waarde zou blijken in de opkomende steden. Uitgave: De geschriften van Franciscus van Assisi, door H.Loeffen (1976). LITT. J.Jörgensen, Het leven van den H.
Franciscus van Assisië (1942); I.Gobry, Franciscus (1960); O.Englebert, Vie de saint François d’Assise (1972); J.Smith, Francis of Assisi (1972); N.van Doornik, Franciscus van Assisi (1974); G. Voorvelt, De Fioretti van Sint Franciscus (1976) ; Thomas van Celano, Levensbeschrijving (heruitg. 2 dln. 1976); A.van Corstanje, Franciscus, bijbel der armen (1976); M.Bisshop, Franciscus (1976).
