Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 27-07-2019

Concilie

betekenis & definitie

[Lat. concilium, (kerk)vergadering], o. (-s, -liën), in de Rooms-Katholieke Kerk een bijeenkomst van ambtsdragers, vnl. bisschoppen, met het doel op collegiale wijze bindende besluiten te treffen.

Naar de omvang van het rechtsgebied waarvoor de besluiten bindend zijn, onderscheidt het kerkelijk wetboek:

1. het oecumenische of algemene concilie, d.i. een samenkomst van bisschoppen van de gehele Kerk;
2. het plenaire concilie, een kerkvergadering van bisschoppen uit verscheidene kerkprovincies;
3. het provinciale concilie, waarop de bisschoppen van één kerkprovincie (b.v. de Ned.) bijeenkomen (de laatste twee worden ook wel particuliere concilies genoemd). Een eigen vorm was het van 1966—70 in Nederland gehouden Ned. Pastoraal Concilie, waaraan ook leken deelnamen om onder leiding van de bisschoppen te beraadslagen over actuele problemen.

Het belangrijkste concilie is het oecumenische concilie, dat alléén door de paus bijeengeroepen kan worden; als algemeen concilie bezit het de hoogste macht in de Kerk, maar de besluiten hebben pas een definitief bindende kracht als zij door de paus zijn bevestigd. De eerste algemene kerkvergaderingen werden overigens niet door de paus, maar door de keizer bijeengeroepen. Men telt de volgende oecumenische concilies: Eerste Concilie van Nicea (325), Eerste Concilie van Konstantinopel (381), Efese (431), Chalkedon (451), Tweede Concilie van Konstantinopel (553), Derde Concilie van Konstantinopel (680—681), Tweede Concilie van Nicea (787), Vierde Concilie van Konstantinopel (869-870), Eerste Lateraans Concilie (1123), Tweede Lateraans Concilie (1139), Derde Lateraans Concilie (1179), Vierde Lateraans Concilie (1215), Eerste Concilie van Lyon (1245), Tweede Concilie van Lyon (1274), Vienne (1311-12), Konstanz (1414-18), Concilie van -Bazel (1431-37), Vijfde Lateraans Concilie (1512—17), Trente (1545-63), Eerste Vaticaans Concilie (1869-70), Tweede Vaticaans Concilie (1962—65). Voor het houden van een plenair concilie wijst de paus een legaat aan, die dit concilie bijeenroept en voorzit. In het verleden werd dit soort concilies frequent gehouden, b.v. te Arles (314), Orange (529). Een provinciaal concilie moet, volgens het kerkelijk wetboek, iedere 20 jaar worden gehouden. Uitgaven: Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio, door G.D.Mansi, J.B.Martin en L.Petit (55 dln. 1899-1927, herdr. 1960-61); H.Jedin (red.), Conciliorum Oecumenicorum Decreta, door H.Jedin (1962).

Litt. C.J.Hefelé en H.Leclercq, Histoire des conciles (11 dln. 1907—52); A.Henze, Het grote concilieboek (1962); R.Metz, Histoire des conciles (1968).