Joan Derk van der, Ned. politicus, *2.11.1741 Tiel, ♱6.6.1784 Zwolle. Van der Capellen studeerde in Utrecht, werd sterk beïnvloed door de Verlichting en kwam in 1772 in de Staten van Overijssel, waaruit hij wegens zijn strijd tegen de drostendiensten verwijderd werd (1778).
O.a. door zijn ijveren voor burgermilities en instellingen van burgergecommitteerden (als tegenwicht tegen de regenten) zeer invloedrijk geworden in de patriottenbeweging, kon de populaire Van der Capellen in 1782 terugkeren in de Staten van Overijssel. In 1783 bracht hij de afschaffing van de drostendiensten tot stand, brak de macht van de adel en verbeterde de rechtspositie van de kleine steden. Zijn (anonieme) pamflet Aan het volk van Nederland (1781), waarin hij fel maar deskundig de nadelen van het stadhouderschap uiteenzette en een democratische, op de volkssoevereiniteit gebaseerde staat propageerde, heeft grote invloed gehad op de democratische ontwikkeling van de burgerij. Uitgave : Van der Capellen tot den Pol. Aan het volk van Nederland, door W.F.Wertheim (1966).
LITT. P.Geyl, De patriottenbeweging (1947); J. Romein en A.Romein-Verschoor, Erflaters onzer beschaving (dl. 3; 1956).
