[Lat. breviarium, korte inhoud], o. (-en),
1.getijden- of gebedenboek van r.k. priesters; ook de gebeden zelf, naar vaste indeling van dag en uur (metten, lauden, vier kleine uren, vespers en completen) te bidden door de bedienaren van de Kerk (priesters en vele kloosterlingen) ; zijn bidden, lezen; (bij uitbreiding) verzameling van gedragsregels, meestal in dichtmaat: lekenbrevier, vrouwenbrevier; ook wel een levensbeschouwelijke anthologie: Goethebrevier;
2. v./m., lettertype van 71/2 punt dat m.n. werd gebruikt voor het drukken van brevieren.
GODSDIENST
Het brevier is in de RoomsKatholieke Kerk het liturgische gebedenboek waaruit de geestelijkheid vanaf het diaconaat en de kloosterlingen van de oude Orden de kerkelijke getijden moeten bidden in naam van heel de roomskatholieke gemeenschap. In de bisschopskerken en in de abdijen moest men zich eerst bedienen van handschriften, die b.v. óf al de psalmen (Psalterium) óf volledige preken over het evangelie (Homiliarium), óf Acta Martyrum, enz. bevatten. Vanaf de 11e eeuw begon men, na inkorting van de voor te lezen uittreksels, Breviaria magna samen te stellen, die in één boekdeel de psalmen, lessen, antifonen, hymnen en overige onderdelen van het breviergebed verenigden. Het Romeins brevier is in opdracht van het Tweede Vaticaans Concilie volledig herzien en in 1972 uitgegeven, zie officie.
LITT. J.Pascher, Das Stundengebet der röm. Kirche (1954); Mgr.Cassien en B.Botte, La prière des heures (1963).
KUNSTGESCHIEDENIS
Het oudste verluchte brevier stamt uit de 11e eeuw (Biblioteca Vaticana, Rome). Het bekendst is het Breviarium Grimani (Biblioteca Marciana, Venetië), dat ca.1500 geschreven en verlucht werd voor kardinaal Domenico Grimani; de illustraties bestaan uit Zuidned. miniaturen, waarin men drie verschillende handen onderscheidt. Beroemd is ook het brevier van Filips de Goede (Koninklijke Bibliotheek, Brussel). Tot de vroegste gedrukte brevieren behoren die van Konstanz (1469) en van het kapittel van Windesheim (1499).zie -incunabel, zie miniatuur.
LITT. H.Bohatta, Bibliogr. der Breviere, 15011850 (2e dr. 1963).
