Italiaanse stad, hoofdstad van de regio Emilia-Romagna en van de gelijknamige prov., aan de voet van de Apennijnen, 494.000 inw. Bologna is een van de oudste en belangrijkste steden van Italië.
Het is een knooppunt van wegen en spoorwegen. Bologna is vanouds handelsstad.
Talrijk zijn de gebouwen uit de bloeitijd van de stad, b.v. de Dom (San Pietro, 10e eeuw), de San Petroniokerk (basiliek, 14e eeuw), het palazzo del Podestà (13e eeuw), het stadhuis (13e eeuw), het Palazzo dei Notai (14e eeuw). Merkwaardig zijn de beide scheve torens (Torre degli Asinelli en Torre Garisenda uit de 12e eeuw, opgericht door twee elkaar beconcurrerende families).
De huizen zijn voornamelijk in baksteenbouw opgetrokken met overdekte wandelgangen. De universiteit van Bologna (1119) is de oudste van Italië en heeft een rijke bibliotheek.
Het Museo Civico heeft een kostbare verzameling oudheden (Etrurische oudheden enz.), de pinacotheek heeft schilderstukken van de Bolognese school, waaronder de Sint-Cecilia van Rafaël. Bologna omvat een zeer veelzijdige industrie (o.a. machinebouw, voedingsmiddelen).
Bologna is een bolwerk van het Italiaanse communisme, middelpunt van de ‘rode Romagna’.
GESCHIEDENIS.
Bologna is het prehistorische Villanova (zie Villanovacultuur), het Etrurische Felsina en (na het Keltische intermezzo) het Romeinse Bononia (sedert 196 v.C.). Bologna ontwikkelde zich tot een belangrijke stad in Noord-Italië. Het behoorde later tot het Byzantijnse exarchaat van Ravenna. Het viel in 711 in handen van de Langobarden en kwam daarna onder Frankisch bestuur.
Bologna werd in 1123 een republiek. Het was de eerste vrije Italiaanse stad met een podestà en een universiteit. Het steunde de Guelfen in de strijd tegen keizer Frederik II, die de stad in 1237 onderwierp. Door de controverse Guelfen-Gibellijnen verzwakte de stad zodanig, dat zij voor enkele eeuwen onder verschillende heren (o.a. uit het geslacht Bentivoglio en ca. 1400 de Visconti) stond, tot zij in 1506 bij de Kerkelijke Staat werd ingelijfd, waartegen zij van 1831—48 driemaal vergeefs in opstand kwam. Bologna werd in 1860 deel van het koninkrijk Italië.
LITT. A.J.Wiel, The story of Bologna (1923); U.Beseghi, Palazzi di Bologna (1957).
