v., subjectief beleefde ervaring van geïntensiveerd bewustzijn, waarbij men het gevoel heeft het menselijk ken- en waarnemingsvermogen te overschrijden.
Bewustzijnsverruiming, of psychedelische ervaring, is geen recent verschijnsel. Het is aannemelijk dat bepaalde verschijnselen nu bewustzijnsverruiming worden genoemd, die vroeger tot het zgn. ‘normale bewustzijn’ werden gerekend. Dit wordt duidelijker wanneer men beseft dat in vele nietwesterse culturen middelen tot bewustzijnsverruiming worden gebruikt.
In de oudste geschriften van het hindoeïsme wordt de somadrank bezongen en uit beschrijvingen van Herodotos is bekend dat de Skythen bij een begrafenis hennep op hete stenen wierpen en de rook inademden. Indianen uit Midden- en Zuid-Amerika gebruiken yagé (drank bereid uit een klimplant) en soorten paddestoelen als bewustzijnsverruimende middelen. Het rituele gebruik van peyote (een mescaline-bevattend cactusprodukt) is in Midden- en Zuid-Amerika sedert de Azteken in gebruik gebleven.
De toegenomen belangstelling in het Westen voor bewustzijnsverruimende middelen is vooral ontstaan door het gebruik van (in vele landen verboden) stoffen als LSD-25, mescaline, marihuana en hasjiesj, middelen die mede in de belangstelling zijn gekomen door geschriften van T.Leary, A.Watts en A.Huxley (b.v. in zijn roman Island).
Bewustzijnsverruiming kan vele vormen aannemen: van tijdelijke psychische stoornis (extreme angst, eenzaamheid), gevoelens van dieper inzicht, herbeleving van vergeten en/of verdrongen gebeurtenissen, tot gevoelens van schoonheid en kosmische belevingen. Het gemeenschappelijke in al deze ervaringen is de hoge mate van intensiteit van de beleving, die zo groot is dat men het gevoel heeft dat hierover niet in woorden te communiceren valt. Bewustzijnsverruiming gaat gepaard met fysiologische veranderingen. Het is gebleken dat b.v. mediterende yogi’s (met individueel gevarieerde meditatiemethoden) veranderingen in het centrale en autonome zenuwstelsel ondergaan: de hart- en ademhalingsfrequentie daalt, de huidweerstand neemt toe en de melkzuurconcentratie in het bloed daalt. Bewustzijnsverruiming bij meditatie wordt bereikt door het volharden in een bepaalde aandachtsconcentratie bij een ontspannen lichaamshouding.
De stelling dat drugs leiden tot religieuze en mystieke ervaringen is niet juist. Men kan alleen stellen dat het hebben van religieuze en mystieke ervaring door drugs wordt vereenvoudigd. Dergelijke kunstmatig opgewekte ervaringen wijken niet af van spontaan optredende (er is dus sprake van fenomenologische echtheid). De psychologische echtheid van de ervaringen hangt af van de instelling van de persoon, b.v. of deze bereid is zijn ervaringen in zijn leven te integreren.
Litt, J.Slotkin, The peyote religion (1956); R. Masters en J.Houston, Varieties of psychedelic experience (1966); W.Clark, Chemical ecstasy (1969); M.Schouten, Marihuana en hasjiesj (1969); E.Goode, The marijuana smokers (1970); H.M.M.Fortmann, Wat is er met de mens gebeurd? (9e dr. 1971); M.Josuttis en H.Leuner, Religion und die Droge (1972); C.Castaneda, A separate reality (3e dr. 1974); C.Castaneda, The teachings of don Juan (8e dr. 1975); H.Cohen, Drugs, druggebruikers en drug-scene (1976).
