Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 09-03-2019

Bepaling

betekenis & definitie

v. (-en),

1. omgevend paalwerk;
2. beperking; omstandigheid waardoor iemand in het gebruik van zijn tijd beperkt is;
3. omschrijving, definitie: een bepaling van iets geven;
4. het vaststellen van iets bij een besluit; een bepaling in de wet, uitspraak of voorschrift;
5. beding: onder bepaling;
6. (taalk.) woord dat of uitdrukking die een der delen van een zin nader bepaalt ;
7. vaststelling door onderzoek of redenering: bepaling van het soortelijk gewicht;
8. karakterisering van een voorwerp door zijn eigenschappen en/of door het aangeven van zijn relaties met andere voorwerpen ( definitie).

Bepaling is een algemene term in de zinsleer, die evenwel in de meeste taalbeschrijvingen niet nader wordt gedefinieerd. Men blijkt er meestal onder te verstaan: bepaalde leden van woordgroepen. Zo beschouwt men in het Nederlands in de groep oude schoenen, oude als een bepaling bij schoenen; dit laatste woord noemt men dan wel de kern of het bepaalde. Men neemt daarbij aan dat de bepaling de betekenis van de kern beperkt of specificeert. De bepaling wordt geacht afhankelijk te zijn van de kern; oude zou van schoenen afhankelijk zijn. In de traditionele spraakkunst pleegt men onderscheid te maken tussen attributieve en predikatieve bepalingen.

Het onderscheid tussen beide soorten bepalingen kan het eenvoudigst met een voorbeeld worden duidelijk gemaakt, omdat een geldige definitie niet gemakkelijk te geven is. In de zin Jan is groot noemt men groot een predikatieve bepaling, in: de grote Jan is grote een attributieve bepaling. Daarnaast onderscheidt men bijwoordelijke bepalingen (b.v. hard in Jan loopt hard) waarbinnen men nog op verschillende grondslag nadere onderscheidingen aanbrengt (b.v. bepaling van hoedanigheid, van omstandigheid, van plaats, van wijze, van toevoeging enz.).