(Arab. Ibn Roesjd, ook: Ibn Rušd), Arabisch filosoof, jurist en medicus, *1126 Cordoba, †10.12.1198 Marrakesj.
Averroës wordt algemeen beschouwd als de grootste Arabische filosoof, wiens doel het was het aristotelisme in zijn oorspronkelijke betekenis te herstellen door het o.a. te ontdoen van allerlei neoplatonistische toevoegingen. Verder maakte hij uittreksels en schreef hij boeken die volledige teksten van Aristoteles bevatten die telkens becommentarieerd en verklaard worden.Averroës poneerde de stelling van de ‘dubbele waarheid’. Dat houdt in dat er volgens Averroës naast de waarheid van de goddelijke openbaring (die hij niet verwierp) een waarheid bestaat die het produkt is van de menselijke rede. Dit werd door vele gelovigen (islamieten en christenen) opgevat als ketterij, hetgeen wellicht de reden is dat Averroës op het eind van zijn leven enige tijd verbannen is geweest. Averroës handhaafde de aristotelische leer van de eeuwigheid van de wereld, maar tegelijkertijd nam hij een schepping aan. De schepping wordt in zijn visie voortdurend herhaald, waardoor de wereld steeds verandert en tegelijkertijd eeuwig in stand blijft. De stof en de beweging zijn volgens Averroës eeuwig en ongeschapen.
Een ander leerstuk is dat van het pantheïstisch intellect: Averroës stelt dat er een soort kosmische geest bestaat waaruit elk individu zijn kennis put. Het pantheïstisch intellect is onsterfelijk in tegenstelling tot het menselijk verstand. De onsterfelijkheid van de ziel en het hiernamaals worden door Averroës ontkend.
Averroës’ leer is fel omstreden, maar belangrijk omdat deze vele denkers (o.a. scholastici) heeft geïnspireerd. Zijn belangrijk medisch werk ‘al-kullyat’, beter bekend onder de Latijnse titel colliget, is beroemd gebleven.
LITT. L. Gauthier, Ibn Roshd (1948); E.I.J. Rosenthal, Averroes’ Commentary on Plato’s Republic (1956); G.F. Hourani, Averroes on the harmony of religion and philosophy (1961); P. Merlan, Monopsychism, mysticism and metaconsciousness. Three Averroistic problems (1963).
