patriarch van Alexandrië, heilige, *ca. 295 Alexandrië, †2.5.373 Alexandrië. Op 8.6.328 werd hij tot opvolger van patriarch Alexander gewijd, die hij als secretaris op het Concilie van Nicea (325) had bijgestaan.
Hij bestreed het arianisme, uitgaande van de stelling dat de herschepping van de mens alleen reëel is, als zijn verlosser waarlijk God is. Daardoor raakte hij verwikkeld in een zware strijd, die gedeeltelijk van theologische, maar vooral ook van politieke aard was wegens de wisselende houding der leiders ten opzichte van de kerkelijke leer.Hij ging vijfmaal in ballingschap, o.a. in Trier, te zamen 20 jaar. Hij onderhield goede betrekkingen met de bisschop van Rome, die hem in zijn strijd ondersteunde, evenals met monniken, wier idealen hij beschreef in het Leven van Antonius. Verdere werken: De menswording des Woords (Ned. vert. H.Berkhof, 1947); Tegen de arianen (Ned. vert. C. J.de Vogel, 1949). Uitgave bij Migne, S.G. dl. 25—28; kritische uitgave door H.G.Opitz, W.Schneemelcher, M.Tetz (sinds 1934).
LITT. G.Müller, Lexicon Athanasianum (1952); J. Roldanus, Le Christ et l’homme selon Saint Athanase (1968); E.P.Meyering, Orthodoxy and platonism in Athanasius (1968).
