aan'dacht, v./m. (geen mv.), het opzettelijk aan of over iets denken, het vertoeven met de gedachte bij iets : de — vestigen, trekken, boeien, bezighouden, storen, vermoeien, afleiden; met — een voordracht volgen, zonder een woord te laten ontglippen, zeer oplettend; te veel van iemands vergen, iemand vermoeien. (In de zin van godsvrucht, vrome overpeinzing, stichting, wordt het als germanisme gevoeld; gewestelijk nog bekend o.a. in de wens goeie — tot iemand die ter kerke gaat.)
In de psychologie definieert men aandacht als het zich richten op bepaalde aspecten van het waarnemingsveld. Het richten wordt bepaald door een aantal uitwendige en inwendige factoren. Uitwendige factoren die van belang zijn voor het trekken van de aandacht zijn o.m. grootte/intensiteit, beweging/verandering, herhaling en contrast. Zo zal een groot object doorgaans meer en eerder aandacht krijgen dan een klein object, een hard geluid meer dan een zacht enz. Van dergelijke wetmatigheden wordt in de reclame veelvuldig gebruik gemaakt.
Tot de inwendige factoren kunnen vooral -»-motivatie, belangstelling, verwachting en vroegere ervaring gerekend worden. Wanneer iets (b.v. een object of geluid) onze aandacht trekt, treden gewoonlijk een aantal lichamelijke verschijnselen op die er toe dienen dat het betreffende object beter waargenomen wordt: om een zwak geluid op te vangen draaien we het hoofd, bewegen een hand aan het oor, houden de adem in, e.d. Reeds in de vorige eeuw werden experimentele onderzoekingen naar de verschijnselen die onder het begrip aandacht vallen verricht; zo onderzocht men toen reeds de omvang van de aandacht, b.v. het aantal voorwerpen dat men bij een korte expositie kan waarnemen (‘span of apprehension’). Ook heeft men al vroeg ontdekt dat de aandacht bepaalde schommelingen vertoont. Dit is gemakkelijk aan te tonen aan het oscilleren van nog juist waarneembare zintuigindrukken (b.v. het tikken van een horloge), zie aandachtsconcentratietest.
LiTT. N.Moray, Attention (1969).
