o., de Mozaïsche leer.
© De joodse godsdienst heeft in de jaren zeventig een duidelijke ontwikkeling doorgemaakt. Hiervan getuigt het naast elkaar bestaan van drie categorieën van joodse gemeenten: 1. de orthodoxe gemeenten die vooral in Israël en de VS voorkomen en doorgaan met de strak georganiseerde levensstijl (zoals koosjer voedsel, rituele sabbatviering); 2. de conservatieve gemeenten (stammend uit de 19e eeuw) die zich meer richten op de nationaal-culturele erfenis van het jodendom (m.n. de integratie op allerlei sociale vlakken in het land van vestiging), dan op de specifiek religieuze aspecten; 3. de liberale (zgn. reform)gemeenten die de eigenlijk nieuwe categorie vormen; zij hebben een rabbijnenschool in Londen en in de VS; tijdens hun godsdienstoefening zitten vrouwen en mannen niet meer gescheiden, de teksten worden gedeeltelijk nog in het Hebreeuws, gedeeltelijk in de nationale taal gezegd en gezongen; de eetvoorschriften worden minder streng gehanteerd; de gemeente wordt beschouwd als een maatschappelijke instelling; op hun rabbijnenscholen worden sinds kort ook vrouwen opgeleid; binnen de liberaal-joodse gemeenten komen niet-zionistische stromingen voor en groeperingen die een intensieve dialoog voeren met andere godsdiensten.
In Nederland wonen (begin 1981) ca. 30000 joden, van wie nog geen 40 % tot een van de drie joodse kerkgenootschappen behoort: het → Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap, het → Verbond van liberaal-religieuze joden en het → Portugees-Israëlitisch Kerkgenootschap. In 1978 werd vanwege het Ned.-Israëlitisch Kerkgenootschap een commissie ingesteld om wegen aan te geven voor verbetering van het joodse leven in Nederland. Eind 1980 kwam de commissie met een rapport: Uitzicht op joods Nederland in de tachtiger jaren.
