Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 20-09-2019

Zweterige T-shirtjestest

betekenis & definitie

Beroemd experiment, voor het eerst uitgevoerd door Claus Wedekind in 1995, waaruit blijkt dat vrouwen zich bij hun partnerkeuze laten leiden door de lichaamsgeur van mannen en daarbij de voorkeur geven aan een immunologisch genotype dat anders is dan zijzelf

De Zwitserse onderzoeker Claus Wedekind vroeg mannelijke proefpersonen om twee dagen één T-shirt te dragen, geen deodorant te gebruiken en af te zien van sterk geurende spijzen. Vervolgens werden vrouwen gevraagd om zuiver op basis van de geur van de T-shirts een voorkeur uit te spreken voor de meest aantrekkelijke partner. Alle mannen en vrouwen werden gegenotypeerd voor het MHC II-complex, een DNA-segment dat codeert voor eiwitten die onderdeel vormen van de immunologische afweer. Uit de resultaten bleek dat vrouwen een voorkeur hadden voor mannen met een MHC-genotype dat verschilde van hun eigen MHC-genotype. Dit resultaat klopt met wat je verwacht vanuit de evolutietheorie, namelijk dat vrouwen hun partnerkeuze optimaliseren om de kans op kinderen met een heterozygoot genotype te vergroten. Omdat de MHC-genen codominant overerven zijn heterozygoten beter bestand tegen verschillende infectieziekten.

Het experiment is herhaaldelijk uitgevoerd en in grote lijnen consistent gebleken, hoewel het niet bekend is hoe de geurwaarneming leidt tot een MHC-afhankelijke keuze. Vaak wordt een relatie gelegd met de detectie van feromonen via het vomeronasaal orgaan, maar daar is geen bewijs voor.

In overeenstemming met het resultaat van Wedekind is gevonden dat (gehuwde) partners meer van elkaar verschillen in hun MHC-genen dan in andere delen van het genoom. Echter dit lijkt mede afhankelijk te zijn van de etnische achtergrond van de groep proefpersonen. Verder is er een invloed van de vrouwelijke cyclus en het gebruik van hormonale anticonceptie. Al deze complicaties bewerkstelligen dat het “Wedekind-effect”, als het bestaat, in de praktijk van ondergeschikt belang is.