Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 07-09-2020

Template-streng

betekenis & definitie

Eén van de twee ketens van nucleotiden in de dubbele DNA-helix, namelijk degene die in de 3’–>5’-richting de anticodons van een open leesraam bevat; matrijs voor de transcriptie

De template- of matrijsstreng (ook wel "voorbeeldstreng") van een open leesraam wordt bij de transcriptie door RNA-polymerase afgelezen in de 3’–>5’-richting. Het complementaire messenger-RNA gesynthetiseerd door RNA-polymerase wordt dus in de 5’–>3’-richting verlengd. De benamingen 3’ en 5’ slaan op de koolstofatomen in twee opeenvolgende ribose- of desoxyribose-eenheden die door een fosfaatgroep asymmetrisch met elkaar verbonden zijn.

Het 5’-uiteinde van een mRNA is te beschouwen als de “voorkant”, waar het startcodon ligt, dat codeert voor methionine. Bij de translatie is methionine het eerste aminozuur van het eiwit (de N-terminus). Het anticodon voor een stop ligt aan de 5’-zijde van de template-streng, het stopcodon dus aan de 3’-zijde van het mRNA. Dit uiteinde komt overeen met de C-terminus van het eiwit.

Omdat de template-streng bestaat uit anticodons moet je om de genetische code af te lezen kijken naar de andere streng (in 5’–>3’-richting). Deze streng wordt "coderende streng" genoemd omdat ze dezelfde nucleotidevolgorde heeft als het mRNA (behoudens het gebruik van uracil in plaats van thymine). De template-streng wordt ook de “antisense”-streng genoemd en de coderende streng de “sense”-streng. De 3’-richting van de template-streng heet “stroomopwaarts” en de 5’-richting "stroomafwaarts”.

Om transcriptie mogelijk te maken moeten transcriptiefactoren (regulerende eiwitten) binden aan de template-streng, stroomopwaarts in het promoter-gebied. Een deel van deze transcriptiefactoren wordt via een signaaltransductieroute geactiveerd. Daarnaast zijn er basale transcriptiefactoren die standaard aan de promoter gebonden zijn. Als het initiatiecomplex van transcriptiefactoren compleet is kan RNA-polymerase binden, de dubbele helix plaatselijk ontwinden en de template-streng overschrijven naar mRNA.