Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 12-11-2019

Poollichaampje

betekenis & definitie

Kleine haploïde cel die zich afsplitst van de eicel als onderdeel van de meiose

Bij de vorming van eicellen is de celdeling die volgt op meiose I asymmetrisch: een grote cel krijgt vrijwel alle cytoplasma en een kleine cel krijgt bijna niks. Deze cel wordt poollichaampje genoemd omdat hij zich afscheidt aan de animale pool van de eicel. Bij meiose II gebeurt hetzelfde. In de vrouwelijke lijn leidt de meiose dus tot één eicel en twee poollichaampjes.

Bij zoogdieren ontwikkelen de eicellen vóór de geboorte maar de rijping wordt stopgezet in de profase van meiose I. Pas als de vrouw gaat ovuleren wordt bij de ovulerende eicel meiose I afgemaakt en verschijnt het eerste poollichaampje. Vervolgens wordt de ontwikkeling wederom stopgezet in de metafase van meiose II. Als de eicel bevrucht wordt gaat de meiose door en verschijnt het tweede poollichaampje.

De poollichaampjes worden niet bevrucht en spelen voor zover bekend geen rol bij de ontwikkeling van het embryo. Bij zoogdieren ondergaan ze na verloop van tijd apoptose, maar ze kunnen nog tot het blastula-stadium met het vroege embryo geassocieerd blijven. Bij andere dieren zijn de poollichaampjes belangrijker: bij insecten kunnen ze dienst doen als voeding voor het ei of ze kunnen bijdragen aan een beschermende laag. Ook spelen ze een rol bij parthenogenetische voortplanting; één van de manieren om de eieren zonder bevruchting diploïd te maken is het poollichaampje te laten versmelten met de eicel (zogenoemde automictische parthenogenese).

De poollichaampjes hebben ook een medische betekenis omdat ze bij een in vitro fertilisatie gemakkelijk weggenomen kunnen worden voor onderzoek zonder de eicel te verstoren.